بایوگرافییا دەمى: بزاڤێن سەقامگیرى و گوهۆڕینێ

خواندنەک بۆ رۆمانا (عشق و ئەوێن ژ مژێ بووین)

د. عارف حیتۆ

مە د پشکا کەڤاڵێ بامەڕنێدا، بیاڤێن تێهزرین و ژیارا گوندییان ب روخسار دابوو نیاسین، لێ هەکە بێینە سەر ناڤەرۆکا کەڤاڵى، دێ شێین بیاڤێن دەستەڵاتا شێخێ بامەڕنێ، هەڤڕکى یێن تەخایەتیێ، سەقامگیرى و پێشڤەچوونا بلەز، پەیوەندى یێن دوو لایەنە دگەل دەردۆر و دگەل دەستەڵاتا ناڤین، هزر و بزاڤێن گوهۆڕینێ... وەکو ناڤەرۆک دانین. ل دەستپێکێ فەرە بێژین کو گوندەکێ لۆتهاڤێژێ داگرتى ب هەموو پێدڤى یێن ژیان و تەناهیێ، بێگومان دێ بیتە جهێ سەرنجڕاکێشانا خەلکێ دەڤەرێ و لایەنێن زلهێز و دەستەڵاتێن زاڵدەست ژى حسابەکێ بۆ دکەن و رێزێ لێ دگرن. دەستەڵاتا شێخى بنگەهێ خوە ژ ئایینێ ئیسلامێ وەردگریت و هەبوونا تەکیایێ چەکەکێ ب هێزێ موکمکرنا دەستەڵاتا ئایینیە. هەروەکو مە د بیاڤێ عەقلى غەیبیدا گۆتى، خەلکێ گوندان پێڤە دهێنە گرێدان و دگەل بۆرینا دەمى رێزگرتن و پێڤەگرێدانا ب ئاییردەیێن ئایینیڤە بەر ب چریسەتى و ژێ ترسیانێڤە دچیت، هەکو: "دەستەڵاتا ئایینى وەرارێ دکەت، ئەو دەستهەڵات پەیوەندى یێن خۆ یێن ئابۆرى دروست دکەت، د دویڤدا دەستەڵاتا حوکمڕانیێ، رەوشەنبیرى، بهایان، رەوشت و تیتالان ژى ب بەر سینگێ خۆڤە دکێشیت... بپ٦٧". ڤێ دەستەڵاتا حوکمڕانى و رەوشەنبیرى و پارێزەرییا بهایێن جڤاکى، کراسێ میرگەهەکا نەفەرمى دکرە بەر تەکیا شێخى، چونکو شێخێ میر دەستەڵاتەکا رەهاییا دنیایى و ئاخرەتێ هەبوو، مایێ خوە د هەموو هەڤبەندى یێن بەرهەمهێنانێ و ووردەکارى یێن ژین و ژیارا خەلکیدا دکر و هەر ئارێشەکا هەبیت، چارەسەرى ل بەر سیبەرا وى بۆ دهێتە دیتن. ژ لایێ ئایینیڤە خودان و سەرپەرشتیارێ تەکیایێیە و پارێزەرێ ئێکانەیێ ئایینێ خەلکییە، د هەمان دەمدا ژى بڕیاردەرێ چارەنڤیسێ هەبوون یان نەبوونا ئایینێن دییە. هەمى فەتوایێن ئایینى ژ تەکیایێ دەردکەڤن و هەر تەکیا ب خوە ژى دویفچوونا پێگیرى و پەرەسەندنا هزرا ئایینى دکەت، ئانکو ئەم د کارین بێژین شێخ بریکارێ خودێیە ل سەر عەردى. ژ لایێ جڤاکیڤە کو هەڤبەندییا جووتبوونەکا پیرۆز دگەل ئایینى هەیە، هەموو کێشەیێن جڤاکى و دۆزێن شارستانى ل تەکیایێ دهێنە بەحسکرن و چارەسەرکرن. ژ لایێ رەوشەنبیریڤە تەکیا سەرپەرشتییا شێواز و جۆرێ خواندنێ دکەت و کۆمەکا فەقە یێن فێرخواز ب کارێ راگەهاندنێ، رەواجکرنێ و بەڵاڤکرنا بیروباوەرێن تەکیایێ رادبن. 

لێ ئەڤا ژ هەموویان گرنگتر لایەنێ ئابۆرییە، چونکو ئابۆر سەرمیرا خۆشگوزەرانى و ئاڤەدانکرنێیە، هەروەسا هەڤبەندییەکا موکم ب ژیارا خەلکیڤە هەیە و تێگەهێ خانەدانیێ پێ دچەسپیت. خانەدانى ئێکە ژ وان خەونان یێ هەر کوردەکێ گوندى حەز دکەت بگەهتێ، هەموو گوندى حەز دکەن د خانەدان بن داکو زکێن برسى تێر بکەن و هەوجەیى یێن خەلکى بۆ بقەتینن. د کوردەواریێدا هەمى منەتبارى بقەرن، خۆ رۆندکێن چاڤان ژى بقەرن. ئەڤجا خانەدانى و ناندەرى هەیبەت و مەزناهییەکێ ددەتە کەسێ خانەدان کو هەردەم یێ پەرلاخ و ب مام و خال بیت. ژبۆ ب دەستڤەئینانا ئابۆرییەکا باش رێژەیەکا بەرهەمى بەر ب تەکیایێڤە دچیت کو دشێین ل جهێ باجا ڤى سەردەمى دانین، زێدەبارى ماڵ و مولک و راستماڵێ تەکیایێ ب خوە کو ژ بنەماڵا شێخى بۆ ڤەمایە، یان خەلکى وەکو خێر و نەدر دابیت ژپێخەمەت ساخبوونا نەساخەکى یان چارەسەرکرنا ئارێشەیەکێ. دەستەڵات و ئابۆر ب هەڤڕا و ب شێوەیەکێ راستەوانە وەرارێ دکەن؛ چەند دەستەڵات ب هێزتر و موکمتر بیت، دێ بزاڤێن ئابۆرى ژى موکمتر لێ هێن، پشتى بزاڤێن قەچاخچیاتیێ ل بامەڕنێ زێدەبووین، چونکو: "جوگرافیا بامەڕنێ یا ڤەکریە، چ هێز ب ساناهى نەشێن هاتن و چوونا ناڤ گوندى دەستەسەر بکەن... بپ٤٥"، ئەڤجا بوویە سەدەمێ زێدەبوونا سامان و راستمالێ وان، سەرۆکێ پۆلیسان ژ ترسێن هێز و دەستەڵاتا شێخى نەوێریت چ پێڕابوونێن فەرمى ل دژى وان بکەت، لەوا داخوازێ ژێ دکەت کو ب دزیکیڤە کارێن خوە بکەن و نەهێلن پۆلیس وان ببینین: "ئەم خەلکێ قەچاخ، ئەوێن ژ دەرڤەى سنۆران هاتین و ب تایبەتى ژ ترکان ل ناڤ بازاڕێ بامەڕنێ دبینین.... بلا روى ب روى نەهێن ناڤ بازارى، دا ئەم ژى شەرم ژ خۆ نەکەین... بپ٨٣". ئەڤ لاڤلاڤە ئەگەر تشتەکى بگەهینیت، ئەو دەستەڵاتا رەهاییا شێخى دگەهینیت. ژ لایەکێ دیڤە ژى تێگەهێ بازرگانییا وى سەردەمى دگەهینیت کو مەنزوومەیا تەکیا شێخى ژى ژێ مفادارە. ب درێژاهییا دیرۆکێ، هەردەم دەستەڵاتا ئابۆرى و ئایینى دبیتە رێخۆشکەرا دەستەڵاتا سیاسى ژى کو سیستەمێ سیاسیێ دەڤەرێ ب پویتەدان سەرەدەریێ دگەل بکەت و هەوڵدانێن ب نک خوەڤەکێشانێ بدەت. ل سەردەمێ رۆمانێ، هەرچەندە هەمى سازى یێن میرى ل سەرانسەرى عیراقێ د بن دەستەڵاتا شاهیڤە بوون، لێ: "نە بەرپرسێ پۆلیسان و نە ژى پۆلیس، ژبەر دەستهەڵاتا شێخى نەشێن لۆت بدەن... دەستهەڵاتا شێخى دەشت و زۆزان ڤەگرتبوون هەیا گەهشتیە کومتێ دەستەڵاتا جکومەتێ کو شاهێ عیراقێ بوویە، ب کەساتیا خۆڤە دهاتە سەرەدانا شێخى و خۆ تێڤە ددا... بپ٤٥".

ئوو سەرەراى ڤى پایەیێ سیاسیێ چوویە بەر کەلەخێ بامەڕنێ و بوویە ئاڵا ل سەر تەکیا شێخى، لێ شێخى دەستەڵاتا خوە یا ئایینى ل سەر دەستەڵاتا سیاسى دچێتراند. ل دەستپێکێ هەمى تێگەهێن سیاسى یێن جیهانێ و بۆیەرێن جەنگا جیهانییا دووێ ئینانە د تەکیایێڤە و ل گورەى بەرژەوەندا سیستەمێ تەکیایێ و ترس و دوودلیا خەلکێ هەچکوهەییێ مورید دهاژۆتنە دناڤ خەلکیدا و ب کراسەکێ ئایینئامێز د رێکخستن کو تنێ ب ئایینێ خوەڤە گرێدایى بن و یێن دى هەمى ب کافر بهێنە هەژمارتن. پەیڤا کافر ب تەنا خوە بەسە کو خەلک ژێ ڤەڕەڤیت و هەڵوەستەیەکێ دژ ل سەر دەرببڕیت: "ئەلەمانان جوهى.. مانە ئەو ژى مرۆڤن؟ ب ساخى دکرنە د فڕنان دا و روینێ وانا دکرە سابین. ئو ترک کافرن.. شەرتانێ ل سەر ژنێن ئاڤز دکەن دا بزانن ئەوێ د زکى دا یێ نێرە، یان ژی مێ یە، زکێن ژنان دکەلێشن... بپ٥١، ئینگلیز و ئیفڕەنگ یێن بووینە قولپەک دگەل ئویرسان ئەو دێ ب سەرکەڤن... خودێ نەکەت کەسەک ژ هەردو جینان بهێت، هەردو جین گاورن و دلۆڤانیێ ب مە نابەن، لێ ئویرس ژ هەمى یێن دى بێ وژدانترن، ئەگەر ب سەر مەدا بهێن نە ئاخ، نە ماڵ، نە ژى نامویس مە دمینیت... بپ٥٢". چاندنا پێشبینى یێن ڤێ گەفا ل سەر سێ ئەلەمێنتێن گرنگێن گوندییان (ئاخ، ماڵ، نامویس)، هاندانەکا ڤەشارتییە ژبۆ خوەبەرهەڤکرنا بەڕەڤانیکرنێ و بیرئانینەکا نەراستەوخۆیە کو باشترین هەڵوەستەیێ چارەسەریێ ئەوە خوە ب ئایینێ خوەڤە ببەستن و ئایینێ وان ژى د تەکیایێڤەیە. لێ شێخ ب خوە د روودان و گوهۆڕینێن سیاسى دگەهشت، هەڤبەندى یێن وى ل گورەى بەرژەوەندا گوندى و دەستەڵاتا وى یا ل ڤێ میرگەها نەفەرمى د بەردەوام بوون.

کاغەزەک ژ لایەنەکیڤە بۆ دهێت کو کەسەکى ل دەف خوە بحەوینیت، بێى کو هیچ پێزانینەکێ بدەتە مورید و گوندى یێن خوە، بڕیارا وەرگرتنێ ددەت و کاغەزێ دسۆژیت کو چ بەڵگە یێن ڤێ کریارێ ل دەف نەمینن، چونکو ئەگەر لایەنێ هەڤدژ ب سەرکەفت، دا شێخ وەکو بێلایەن و بنگەهەکێ ئایینى بمینیت، ئوو دا ب تەرەفدارییا چ لایەنێن هەڤڕک نەهێتە سویچەلۆ کرن: "شێخى کاغەز دوجارکى و سێ جارکى خواند، کرە گولمچک، ب درێژى گولمچک هێلا د دەستێ خۆدا... نە کەربێ و نە ژى کەیفێ ل سەر دێمێ وى خویا نەکر... ل فەق سەلیمى زڤڕى و گۆتێ: ئەڤە بیشۆفە، میهڤانێ مەیە، دێ دگەل هەوە بیت، رابیت، روینیت، خۆت و ڤەخۆت، وەکو برا سەرەدەریێ دگەل بکەن... شێخى ئەو گولمچکا کاغەزێ هاڤێتە د بخێریێدا... ئاگرى خۆ لێدا و دگاڤێ دا بۆ خولى... بپ٥٥".

بیشۆف.. هەروەکو نڤیسەرى د ڤێدانا چنیکێن بۆیەراندا خویاکرى کو: "ئەفسەرەکێ مەزنێ هەواڵگیریا سوڤییێتێ بوو، ژ تەبلیسێ هاتبوو هنارتن بۆ دەڤەرا ئامێدیێ... تۆڕەکا مەزنا جەهسیسان ل بەر دەستێ وى بوو هەر بگرە ژ دیاربەکرێ هەیا ئازەربێجانێ، ئەرمینیا و ئەڤرازیا عیراقێ، پتریا چاڤێ وێ تۆڕێ ل سەر بزاڤێن ترکان بوو، چونکو ئەو د قولپا ئەلەمانان دا بوون... بپ١٧٢". هەڵبەت ئەڤ پێزانینە ب ڤێ ئاشکەراییێ د ناڤ بۆیەرێن رۆمانێدا ناهێتە دیتن، لێ خواندەڤانێ ووریا د کاریت ب ساناهى تێبینتە دەر کو بیشۆف نەکەسەکێ خوین لێ کەفتییە و ژ دەف مەزنەکێ جولەمێرگێ نەهاتییە. هاتنا وى دەبیحێ زەڵامان و ب وێ تدارەکا هەیى و دیالێکتا زمانێ وی، هەرچەندە ب کرمانجى دئاخفت، نیشانێن پرسیارێ بوون کا ژ کیڤە هاتییە. خۆ ئەو ماڵا لێ بوویە مێڤان ژى (بەرى دیتنا شێخى)، بۆ دابوو خویاکرن کو ب کوردى دئاخڤیت: "ئێ ب خودێ ب کرمانجیەکا وەسا رەهوان دئاخفت وەکو مە... بپ٥٦"، ئانکو نە کوردە لێ دشێت وەکو مە ب کوردى باخڤیت. هەروەسا تێڕامانا شێخى د نامێدا و پاشى سۆتنا نامێ بەڵگەیەکا دى یا گومانبڕە کو شێخى دزانى تشتەکێ ل پشت هەى. خاڵا دى یا سەرنجا پڕانییا گوندییان بۆ چووى دەمێ خانییەک ل پەراڤا گوندى ئاڤاکرى و پارێ هەموو کەلوپەلێن کڕى ل سەرئێک دایى، باشە کەسەکێ بێ کەسپوکار دێ پارا ژ کیڤە ئینیت؟! بهیستنا وى هەکو دگەل خوە دئاخفت و سترانێن کەس تێ نەگەهیت دگۆتن جهێ پرسیارێ بوون، هەروەسا دەمێ فەق سەلیم د بەریکا وى خەبتى و سەحکرییە دەفتەرکا وى یا تێبییان: "چاڤچەرینەک لێ کربوو، لێ چ سەر ژێ نە بر بوون. نە خەتێ وى دهاتە خواندن و نەژى کەسێ د زمانێ وى دگەهشت، لەوما جارەکا دى حەشاندە د بەریکێ داڤە... بپ٦٥". خۆ قادرێ سەعدۆى ژى کو کادرۆیەکێ شیوعى بوو ژ ئامێدیێ دهاتە بامەڕنێ کۆمبوونێ دگەل کومۆنیستێن بامەرنى بکەت، گومان ژ ناڤێ وى برن و ڤیا خوە نێزیک کەت، لێ وى رێ نەدایێ و دەستڤاڵا ڤەگەڕیاڤە. ئەڤجا ئەڤ هەمى روودانە ل گوندێ شێخى و ل بەر چاڤێن موریدێن وى رووبدەن و ئاگەهدار نەبیت. سەیرە! یا ژمنڤە شێخ ب هەمى بزاڤێن وى ئاگەهدار بوویە و رێ بۆ خۆشکرینە کو ب بستەیى ئەرکێن خوە ئەنجام بدەت، چونکو ئەڤە پشکەک بوو ژ پەیوەندى یێن دەرڤەیى یێن میرگەها شێخى دگەل زلهێزێن دەردۆر.

بامەرنا شێخى ب ڤان هەمى دەستەڵاتێن هەمەجۆرێن دنیایى و ئاخرەتیڤە ببوو جهێ پێشکەفتنێ، ب نەمازەیى پشتى ئامێدیێ وەک بنگەهێ زانش و رەوشەنبیریێ کز بووى، بامەڕنێ ب جوتکانى خوە ل شوینێ دا بوو: "فڕۆخانەیەک ل بامەڕنێ چێکر... خویندنگەھ، پۆستەخانە، باژێرڤانى و خەستەخانە وەکو ئامێدیێ هاتبوونە ڤەکرن... یا ژ هەمیا مەزنتر ئەوە مەدرەسا قوبان نەما بوو، ل شوینا وێ تەکیا بامەڕنێ، ساڵانە کۆمێن باوەرنامێن مەلاتیێ ل سەر فەقەیان بەڵاڤ دکرن... بپ٤٦". ئەڤجا زێدەبارى پەیوەندى یێن دەرڤەیى، یا فەر بوو پەیوەندى یێن نافخۆیى یێن هەڤسوویاتییا دگەل ئامێدیێ ژى بەر ب باشیێڤە ببەت، چونکو شێخى دزانى مرۆڤ ب سروشتێ خوە حەز ژ دەستەڵاتێ و پایەداریێ دکەت، لەوا هەست دکر کو شۆنگرتنا ئامێدیێ هەر ژ باج و خەراجێ بگرە هەتا دگەهتە پیشەکاریێ و پێدانا باوەرنامێن شێخاتیێ و مەلاتیێ، دێ بیتە جهێ حەسوودى و چاڤ پێنەڕابوونا خەلک و سازى یێن ئامێدیێ کو دەستەڵاتا فەرمییا میرى هەر ل وێرێ ما بوو، لێ دەستەڵاتا ئایینى و جڤاکى بۆ بامەڕنێ هاتبوو ڤەگوهاستن. ئەڤجا ب بیرمەندییەکا سیاسییانە شیا هەڤبەندى یێن نافخۆیى دگەل ئامێدیێ و کوردێن عەشیرێن دەردۆر هەڤسەنگ راگریت و پاشى پەیوەندى یێن خوە یێن دەرڤەکارى دگەل ترک و ئویرس و شاهێ عیراقێ ژى بدۆمینیت. ب ڤێ چەندێ ژى: "پێشڤەچوون یا بلەز بوو. پیشەسازیێ ب لۆتان خوە دهاڤێت، گەهێن دەمى دبڕین و دبەرى رادکر... بپ٧١". هەرچەندە چ بەرژەنگ و ڤەڕێژێن پیشەسازیێ د رۆمانێدا ناهێنە دیتن، ئانکو چ کارگەهێن بەرهەمهینانێ نەبوون و زەمینەیا گوندى و رەوشا دەڤەرێ نە یا گونجاییە ژبۆ هەڤبەندى یێن بەرهەمهێنانا پیشەسازیێ. لێ دبیت مەرەما نڤیسەرى ڤەگوهاستنا ژ پەزداریێ و چاندنێ بەر ب بازرگانیێڤە بیت. نێ بازرگانى ب بەرهەمێن پیشەسازیێ دهێتە کرن. ل ڤێرە نڤیسەر ڤێ ڤەگوهاستنێ ب بازدانەکا بلەزا ل سەر ئاستێ ئابۆرى و جڤاکى ل قەلەم ددەت، ل سەر ئاستێ ئابۆرى بەر ب تێکهەلییەکا دى یا دنیایى و تێهزرین و پلاندانانێڤە دچیت، ئێدى نەما بمینتە ل هیڤیا چاندنێ، دورینێ، زبارە و شەڤەرۆکێن ساڤارقوتانێ، نڤێژێن بارانێ و دوعایێن کێمکرنا سەقەمێ کو سڕ بەرهەمى نەبەت، ئانکو کارەکێ کەسۆکیێ هەمى وەرزانە و داهاتێ وى ژى باشترە و رەنجا زەڤلەکان ژى کێمترە. ب کورتى بزاڤەکە ژ ژیانەکا سادە و تێگەهێن غەیبى و هەڤکاریێ بەر ب ژیانەکا مشتى تەشقەلە و کاغەز و بەڵگەڤە دچیت: "هەر ژ رۆژا ئێکێ یا گورگۆ ل سەر کورسیکا دکانێ روینستى، پێحەسیا کو ژیانا وى یا سەروبن بووى، یێ هاتییە ڤەگوهاستن ژ جیهانەکا سادە یا بێ گونەھ بۆ جیهانەکا دى یا تێر تەشقەلە، تژى زکرەشى و چاڤپێنەڕابوون، یا مشتە ژ نەحەزى و گۆتگۆتکان... ئەڤەیە راستمال و کارێ بازارى، یێ بێ باب و هەڤالە، کەسێ خۆ وێڤە نانیاسیت... بپ٦٦".

پرۆسەیا پێشکەفتنێ و شەهرستانیێ وەکو مەکینێ کار دکەت، هەموو پشک و ووردەکارى یێن وێ پێکڤە کار دکەن، ئەگەر بورغییەک، ترانسێزتەرەک، یان سەمۆنکەکا بچووک کار نەکەت دبیت مەکینەیەکا ب قەبارێ خانیەکى پێ ژ کار بکەڤیت و کار نەکەت. مەرەم ژ ڤێ نموونێ ئەوە گوهۆڕینا هەڤبەندى یێن بەرهەمئینانێ دبنە ئەگەرێ گەلەک گوهۆڕینێن دى یێن ل سەر ئاستێ بهایان، تیتالان، تێگەھ و هەڵوەستەیان ژى. ئەڤجا ژیان ژ سەردەمەکى بەر ب سەردەمەکێ دیڤە دچیت و هەردەمێ سەردەم بهێتە گوهۆڕین، پاشگەزبوونا وى نینە. پشتى موکم بوونا دەستەڵاتا ئایینى و ئابۆرى، دەستەڵاتا حوکمڕانیێ و هەموو بهایێن دى یێن جڤاکى ژى ب بەر سینگێ خوەڤە دکێشیت، ئەڤجا دەستەڵاتا ئایینى ئەو رەونەقا جاران نامینیت و تنێ دێ بیتە پێرینەیەک ژبۆ دۆماندنا دەستەڵاتا دنیایى و حوکمڕانیێ. بۆشبوونا بنەماڵا دەستەڵاتدار، جغزا بەرژەوەندى یێن تاکان ژى بەرفرەهتر و دائێخستیتر لێ دکەت: "ژ دەستپێکێ دەستهەڵاتا ئایینى ل بامەڕنێ یا موکم بوو و هەمى تشت ژى د دەستەسەرکرى بوون، لێ ب بۆشبوونا بنەماڵێ و توندبوونا دەستهەڵاتا حوکمى د بنەماڵێدا، ماى تێکرنا کورە شێخان د هیردە و گردەیان دا، رەوش ئاڵۆز کربوو... بپ٦٧". ئەڤ میناکە بیرا مرۆڤى ل تیۆرییا ئیبن خەلدۆنى دئینیت دەمێ بەحسى قۆناغێن چێبوون و ژناڤچوونا دەستەڵاتدارێن حوکمدار دکەت. ل ڤێرە ژى پشتى حوکمدارییا شێخى بەر ب گەشەپێدانا ئابۆرى و بەرفرەهبوونا دەستەڵاتا سیاسى و دنیاییڤە دچیت، کۆمەکا میناکێن وەکو هەڤڕکییا تەخایەتیێ، یاخیبوونا ل سەر عەدەتان، بزاڤێن گوهۆرینێ و هۆشیارییا نەتەوەیى د گەورییا جڤاکیدا دچیتە خوار و گەودێ وى پێ پڕ دبیت.

چونکو جڤاک هەر ب ئایینى و کەرامەتێن شێخیڤە گرێداییە، لەوا سەرەداڤا هەر یاخیبوونەکێ لێدانا هزرا غەیبى و گومانکرنا شیانێن شێخییە، ئەڤ گومانکرنە ژ بانێن بلند ناهێتە خوارێ، بەلکو بەرهەمێ تێهزرین و شرۆڤەکرنەکا عەقلانەیە، خۆ ئەگەر خودانێ هزرکرنێ نەخوێندەوار بیت ژى، د نموویەکا نڤێژ و لاڤە یێن نەبارینا بارانێدا گەنجەک دبێژیت: "ما دێ خودێ هەرێ ب مەڤە بیت؟... پێرار مە نڤێژێن بارانێ دکرن، جلێن خوە بەرەڤاژى دکرن، مە داوەت نەبى دان، کێلیا بەنۆکێ کرە د ئاڤێدا، تەنێ دا باران ببارن، نهە ئەمێ لاڤایان دکەین دا خودێ بارانان بڕ بکەت... ئەرێ ما خودێ ل بەر دەرێ ماڵا شێخى کار دکەت داکو هەر تشتێ شێخ ببێژیت گوهداریا وى بکەت؟... بپ٥٤".  ئەڤ پتپتە، ئەگەر د دلدا بیت ژى، ئازرێنەرەکێ بهێزە ژبۆ ڤەکرنا دەرگەهێ مەژى و تێهزرینێن هەڵسەنگاندنەیى و شرۆڤەکارى پێ دهێنە ئاڤدان. بێگومان ئەگەر شێخى بهیست با دا دەتە بەر سزایەکێ مەزن، چونکو لێدانە ل دەستەڵاتا وى یا ئایینى و دەستپێکا هزرکرنێیە. هزرکرن ژى مەزنترین چەکێ مەترسیدارە د جڤاکێن کوللەکتیڤ و غەیبئامێزدا. لێ وەسا دیارە تنێ خوڕکومانى یێن نڤیسەرینە داداینە سەر رەوشا سنسلەییا پێشکەفتن و گوهۆڕینێ د بایوگرافییا سەردەمێ رۆمانێدا. لێ داکو پەیاما خوە ئاشکراتر لێ بکەت و خواندەڤانى نەهێلتە دناڤ هزرکرنەکا کووردا، بەرێ چاڤکێ کامیرا خوە ددەتە میناکەکێ دییێ هەڤڕکییا تەخایەتیێ کو زەمینەى ژبۆ بزاڤێن گوهۆڕینێ خۆشتر لێ بکەت. د میناکەکێ ب دلئێشدا وەسفا کورە شێخەکى دکەت هەکو ستەمێ ل هەژارەکێ بامەڕنێ دکەت: "دیت کو کوڕە شێخەک یێ برۆى بێ سیچ ددەتە بەر گۆپاڵان و قاڕێن ژ برۆى دەردکەڤن... برۆى ببێ دەنگى پشتا خۆ دا بازارى و ب ناڵێن ڤە ڤەگەڕیا ماڵا خۆ... ئەرێ ما مارکس یێ راست نەبوو، دەمێ دگۆتى: ژێرخانەیا جڤاکى سەرخانەیا وى دروست دکەت... ئابۆر و پەیوەندى یێن ئابۆرى رەوشت، تیتالان و بهایان چێدکەن... بپ٩٥". ئەگەر ئەڤێ ستەمکرى نە کوڕە شێخ با، نەدوورە تۆڵ تۆڵانێ و خوین رشتنێ هەتا نەڤیچڕکێن وان ژى ڤەکێشابا و هەر چارەسەر نە ببا، لێ راهاتنا گوندییان دگەل ستەم و زۆردارییا بنەماڵا شێخى، وە لێ کر کو ب نۆرماڵى وەرگریت، نێ: "حکومەت هەر ژ بنگەهێ پۆلیسان هەیا گەر دگەهیتە شاهێ عیراقێ گوستیرکێن دەستێ قەسرێ بوون. لەوما کەسەکى شەرم ژ خۆ نەدکر کو گۆپاڵەک ژ قەسرێ بڤەڕسیت... بپ٩٦". ئەڤەیە هەڤڕکییا تەخایەتیێ دناڤ مەژێ گوندییاندا دچینیت و پەرە پێ ددەت هەتاکو دگەهتە ئاستێ یاخیبوون و هزرکرنێ د گوهۆڕینێدا. ئەگەر دەستەڵاتا ئایینى کو ب شەریعەت و زانینا ئایینیڤە گرێدایە، ژبەر باوەردارییا رەهایى و پێڤەگرێدانا ب ئاییردەیانڤە، بشێت بۆ ماوەیەکێ درێژتر بمینیت، یان ب کێمى چریسەتى و رێزگرتنا خوە ژ دەست نەدەت، لێ دەستەڵاتا دنیاییا کوڕ و نەڤى یێن شێخى (کو نەپشکدارێ چێکرنا ڤێ دەستەڵاتێیە)، بەلکو ل سەر سفرەیەکا حازر هاتییە بەر، نەشێت بەرگەیا هەموو پرسیار و گلەیى یێن هەڤوەڵاتییان بگریت، چونکو: "دەستهەڵاتا دنیایى یا بێ بەڤل، شەڕەنیخ و هەڤڕکێن خۆ ب خۆ چێدکەت، چونکە زۆردار دبیت، زۆردارى ژى یا ترسینۆکە، لەوما پێکۆڵێ دکەت سەهما خۆ بێخیتە د هەمى سەران دا... بپ٩٦". ئەڤجا چەکێن ڤان دەستەڵاتدارێن نوو ژ دوو کریاران نابۆرن، یان پەسندانا بنەماڵێ و دامەزڕێنەرێ ئێکەمە، یان ڤەچغاندن و ترساندنا خەلکییە ب وێ دەستەڵاتا هەى یان ئەوا بۆ مایى. ئەڤجا هزرکرن د بزاڤێن گوهۆڕینێدا دەست پێ دکەن و بەرەبەرە گەشە دکەن.

ئاخفتنەکا بەڵگەنەویست هەیە دبێژیت هەمى تشت د گوهۆڕینێدایە گوهۆڕین تێ نەبیت، ل بەر سیبەرا ڤێ ئاخفتنێ، ئەم دشێین بێژین گوهۆڕین کریارەکا حەتمییا هەمى جڤاکان و ماڵباتان و خێزانان و تاکانە، جۆرەکێ گوهۆڕینێ ب شێوەیەکێ سروشتى پەیدا دبیت، مینا دەربازبوونا قۆناغێن ژیانێ، پرۆسەیا تەمەنى، گوهارتنا سەقاى، پەیدا بوونا پێدڤى یێن نوو ل گورەى رەوشێن نوو... هتد. گوهۆڕینەکا دى هەیە ب هزرکرنێ و بزاڤان دهێتە کرن کو مرۆڤى یان جڤاکى ژ دۆخەکا مەند و وەستیایى بەر ب دۆخەکا لڤۆک و باشترڤە ببەن (ب کێمى ل گورەى وى دەمێ هەڵسەنگاندنا بزاڤێن گوهۆڕینێ دهێنە کرن). ئەم دێ گوهۆڕینا ل سەر ئاستێن تاک و کۆمێ، جهى و دەمى دەینە لایەکى، چونکو مە د بەرهەمێن خوەیێن بۆریدا گەلەک یا جوى و ڤەجوى. ل ڤێرە دێ سەرەدەریێ دگەل بزاڤێن گوهۆرینا جڤاکێ کوردى ل بامەڕنێ کەین. هەژى گۆتنە کو د جڤاکێن مەند و تەنادا، ئەوێن مرۆڤ هزر دکەت چ جاران ناهێتە گوهۆڕین، ژ ئەگەرێ هەبوونا جوداهى یێن کەسۆکى و ستەملێکرنێ، هزر و حەزێن گوهۆڕینێ د سەرێ واندا دلڤلڤن، لێ ژبەر موکمى و توندییا سیستەمێ جڤاکى ئەو هزر نەشێن ب دەنگ بکەڤن و مینا تشتەکێ گرانبها یێ هەلگرتى دمیننە د ناڤ قافێ سەریدا. نڤیسەرى ب شێوەیەکێ نەراستەوخۆ ئاماژە ب ڤێ چەندێ دایە هەکو گۆتى: "کو دەستهەڵاتا شێخى یا ئایینى، ئابۆرى، رەوشەنبیرى و حوکمداریا میرى دگەلدا هێژ یا موکم بوو، لەوما ئەڤ هەمى گرفتاریە و شەروشیقە دهاتنە دەستەسەرکرن... بپ٣٥".

لێ دەمێ بنگەهێن بڕیاردانێ ب بۆشبوونا هژمارا بڕیاردەران مشە دبن و چاڤێ هەر شێخەکێ بنەماڵێ ل دەستەڵاتا رەهاییا شێخێ دامەزرێنەر بیت، هینگى خەلک ژى ل سەر هژمارا بڕیاردەران دهێتە دابەشکرن و شیرازەکێ ژێکڤەقەتیایى و بەرژەوەند جوداجودا دناڤ کەلواشێ جڤاکیدا چێدبیت. ژ لایەکێ دیڤە ژى، بزاڤێن هەڤشێوە یێن دەردۆران و جیهانێ دبنە ئازرێنەرێن بهێز ژبۆ سەرهەلدانا حەز و هزرێن ڤەشارتى کو ب ئاوایەکێ رێکخستیڤە دهێنە دناڤ خەلکێ وەستیایى و بێزاردا، ئەڤجا نە یا سەیرە خەلک کۆم کۆمە بچنە دناڤدا و خوە ب چاڤ و دەڤ ڤە تێوەرکەن.

ژ ئەگەرێ سیاسەتا گشتییا جیهانێ و چێبوونا کۆمەکا دەولەتێن نوو یێن ژ لەشێ ئیمپراتۆریەتا ئۆسمانلى ڤەبوویى، سەرهەلدانا هزرا عەرەبچییاتیێ ل عیراقێ، رۆڵێ رێکخستنا (هیوا) د چاندنا هزرا نەتەوەییا کوردیدا و پاشى راگەهاندن و کۆمکرنا شەڕڤانان و دەستپێکرنا شۆڕەشا بارزان، چوار رەوتێن سیاسى ل بامەڕنێ پەیدا بوون، مە گۆت سیاسى چونکو هەر رەوتەکێ راستى ل دەف خوە ددیت، خۆ سترانێن وان ژى وەکو ئێک نەما بوون: "تاگرێن شێخى، ب پەیڤ و ئاوازێن کەڤنارێن شعر و مەدیحەیان کوژیێن تەکیایێ پڕ دکرن. رەوتێ کومۆنیست، بابەتێن ستران و سرودێن خۆ پەیدا کر بوون... چەکۆچ و شاڵۆک و داس/ هەمى پێکڤە بوون گەلواز... رەوتێ نەتەوەچى، ستران ب ئاڵا کوردان دگۆتن... بهەژیێ بهەژیێ/ ئاڵا بهەژیێ/ ل هنداڤ چیا/ د بیشێ شێران دا برژیێ... ئو رەوتێ چوارێ سترانەکا نەپەن دگۆت: ئەم نە ژوانین نە ژوانین/ ئەم ژ خەلکێ تەماشانین... بپ٩٧- ٩٨". ژێیاتییا هەر رەوتەکێ ل گورەى بەرژەوەند و مەنزوومەیا وێیا هزرى دهێتە دەستنیشانکرن. بنەماڵا شێخى ب شاهێ عیراقێڤە گرێدایى بوون و ئارمانجا وان ژ ناڤبرنا ڤان هەموو بزاڤێن تێکدانا شیرازێ وى جڤاکێ وان بۆ خوە چێکرین بوو. رەوتێ کومۆنیست داخوازا شۆڕەشەکا بەربەڵاڤا پاڵە و جۆتیاران دکر کو تەکیایێ بهەڕفینن، شاهى و بەگ و ئاغا ب ڕاماڵن، هزرا تەخایەتیێ، زەنگینیێ و هەژاریێ نەهێلن، وەکهەڤى و ئێکسانیێ دناڤ هەمى خەلکێ جڤاکیدا بەڵاڤ بکەن، ما هەژارەکێ چ نەیى دێ تشتەکێ ڤێت ژبلى هندێ کو زەنگین ببیت، یان ب کێمى زەنگین ژى وەکو وى هەژار ببیت؟! دبیت مرۆڤ د وەکهەڤیێدا تەناتر و ئاسوودەتر بن ژ خوەبەرهەڤکرنا دگەل هندەک دى: "یا هوسایە ژیان... دەمێ زەنگینیەکا بێ توخیب دکەڤیتە تەنشت هەژاریەکا کوژەک، بێ گومان دێ سەرخۆڕانەکا کوژەک ژێ دەرکەڤیت... بپ٩٨"، پشتەڤان و نموونەیێ وان یێ سەرەکى ئێکەتییا سۆڤیەتى بوو. ئەڤێ دەرزێ بنەماڵا شێخى ژى ڤەگرتبوو، ئێک ژ بنەماڵێ ببوو کومۆنیست، هەستێن کوردینیێ و حەزا سەرکێشییا پرۆسەیا ئێکسانیێ کو ئیسلام ب خوە ژى بانگەوازییەکا ب وى تێگەهى دکەت گلیزانکێن وى ڤەدکرن و ژ تەخا خوە یا هێژ هەڤسارێ حوکمى د دەستدا ڤەببوو. ئەڤ ژێڤەبوونا تەخایەتیێ، ل گەلەکێن جهێن دى یێن دنیایێ روودایە کو دەولەمەندەک ژ بورجێ خوە بلند داکەڤیتە ناڤ زەڤى و کارگەهێن خوە و بەڕەڤانیێ ژ مافێ کرێکار و کەدخوەڕا بکەت. ئەو ب خۆ  ل گورەى دوکیۆمێنتێن بزاڤێن کومۆنیستى ل سەرانسەرى جیهانێ، هەردەم ژ لایێ تەخێن دەولەمەند و کەسانێن رەوشەنبیرڤە پشتەڤانى لێ هاتییە کرن! ب دیتنا من ل خەونەکێ دگەڕیان کو بێزارییا خوە پێ ڤەڕەڤینن، یان باوەرییەکا موکم ب خەونێ ئیناینە و ب دویف کەفتینە، یان ژى ل بن کاریگەرییا ڤەگێرانا وێ خەونا خۆش، مەستێن ئاڤاکرنا جڤاکەکێ یوتۆبیایى بووینە، هەمى کەس وەکهەڤ و یەکسان بن، پەز و گورگ پێکڤە بچەرن!؟ ئەم دبێژین خەون، یان جڤاکێ یوتۆبیایى، چونکو سروشتێ مرۆڤى وێ رێکێ نادەت بگەهتێ، خۆ ئەگەر بگەهتێ ژى (مینا ئێکەتییا سۆڤیەتى!) وەکو وێ نابیت ئەوا بۆ هاتییە گۆتن. 

بزاڤێن نەتەوەپارێزان تا راددەیەکى د جودا بوون: "شانە و هزروبیرێن حزبێن کوردى وەکو ئاگرێ ل پیشى سەرێن خەلکى ڤەدگرتن. رۆژنامە ب نهێنى دهاتن و گوند بەر گوند دهاتنە خواندن. وان حزبا جەنگ دگەل نەخوێندەواریێ راگەهاند بوو، ل ماڵان خەلک هى دکرنە خواندن و نڤیسینا کوردى ب لاتینى... بپ٦٧". هەرچەندە یا بەرهۆز نابیت ئەگەر ببێژم کو بزاڤێن نەتەوەپارێز ژ هەموو بزاڤێن دى رێکخستیتر و پلانڕێژتر بوون، ژبەرکو رێژەیەکا زۆر ژ وێ رەوشەنبیرییا پارتێن نەتەوەیى ژى هەى، هەر ژ ڤەڕێژا شۆڕەشا بەلشەفى بوویە و پڕانییا ئەندامێن کومۆنیست خواندەوار بوون یان هەڤاڵبەندێن خواندەواران بوون. لێ چونکو کومۆنیستان نەییا خوە ژ ئایینى دکر و چ بەحسى هەبوونا خودێ تەعالا و بەهەشت و جەهنەمان دناڤ ئەدەبیاتێن واندا نەبوو، بەلکو د پڕانییا دانوستاندنێن خوەدا ل دژى ئایینى رادوەستان، خەلک ژێ ڤەدڕەڤى وخوە ژێ ددا پاش، هەروەسا هەردوو بزاڤێن پارێزگارێن شێخى و نەتەوەپارێز ژى، ل دژى بزاڤێن وان بوون و کۆمەکا گۆتن و کریارێن نەقەبوولکرى د جڤاکیدا پێڤە دنووساندن داکو خەلک ژێ نێزیک نەبیت. ئەگەر شۆپپارێز و نەتەوەپارێز د هەموو چالاکى یێن خوەدا هەڤدژ بوو بن، ل دژاتییا کومۆنیستان هەڤگرتى بوون. لێ بابەتەکێ دییێ خوەیى ژى هەبوو کو بزاڤا وان یا خوەش و رەونەقدار ب سەر هەموو بزاڤێن دیدا نەگریت، ئەو ژى باوەریبوونا رەهایى ب پاڵپشتییا سوڤیەتێ بوو. وەسا هزر دکرن و د پشتراست بوون کو چ نەمایە دێ هاریکارى یێن لەشکەرى و ماددى یێن سوڤیەتێ گەهن، دێ شۆڕەش دەستپێکەت و دێ سەرکەفتنێ راگەهینن.

لێ بزاڤێن نەتەوەیى، ژ ئەگەرێ بێپشتەڤانیێ و هەبوونا کۆمەکا لایەنگرێن نەخوێندەوار، پلانەکا هوورتر و دووربینتر هەبوو. ل دەستپێکێ وان جەنگا ل دژى نەخوێندەواریێ راگەهاند و پاشى دەست ب مەشق و راهێنانێن ل سەر چەکى و مەشا لەشکەرى کرن. پڕانییا خەلکێ بامەڕنێ دگەل کەپرۆکێن گەنجێن کوردپەروەر هەڤسۆز بوون و پاڵپشتییا وان دکر، چونکو گەنجێن کورد بوون و وان دزانى ئەڤ بزاڤێن ئەو ژبۆ خوە ئاڤاکرنێ دکەن، دێ هەر بەرهەمەک پێڤە هێت و دێ جڤاکى هەمیێ د مفادار بن. ئانکو ژ لایەکیڤە داخباربوویێن رێکخستى یێن نهێنى بوون و ل هیڤیا بەربەڵاڤبوونا شۆڕەشا بارزان بوون، ژ لایەکێ دیڤە ژى وان ب خوە، خوە ژبۆ پشکداریکرنا د شۆڕەشا نەتەوەییدا بەرهەڤ دکر. لەوا چەک دکڕین و د ڤەشارتن هەتاکو رۆژا بکارئینانا چەکى دهێت: "ل وان هەیامان... کڕین و فرۆشتنا چەکى ژ هەر دەمەکێ دى پتر لێهاتبوو. چ پێ نەڤێت ئەوێن چەک دکڕین، ئۆمبار دکرن و دڤەشارتن رەوتێ کوردینیێ بوو... بپ٩٩". پڕانییا کڕیارێن چەکى نەتەوەپارێز بوون، نە ژبەر هندێ بوو کو شەرکەر و حەز ژ شەڕى و کوشتنێ دکرن، لێ چونکو رەوتا پارێزگاران جەبلخانە و لەشکەرێ عیراقێ ل پشت بوو، رەوتێ کومۆنیست ژى د پشتراست بوون کو هەکو دقەومیت چەکێ سوڤیەتێ دێ رژێتە بەر پیا، رەوتێ چوارێ ژى ئەگەر ژبۆ مەزنکرنێ، ترساندنێ یان خۆپارێزییا کەسۆکى کڕى بیت.

رۆژ بۆ رۆژێ بیاڤێ کەپرۆکان بەرفرەهتر لێ دهات، ئەگەر ل دەستپێکێ کۆمەکا گەنجان بوو بن، لێ پاشى کەسانێن مەزن و رویهسپى سەرەدانا وان دکرن و دانوستاندن دگەل دکرن، وان ژى ب بەرپرسیارى دئاخفتن و ب بەرپرسیارى رەفتار دکرن، ب کورتى مینا رێکخراوەکا رێکخستییا ئێکگرتى بوون. لەوا بوونە جهێ سەرنجراکێشانا گوندییان و شێخى و حکومەتێ ژى، ب نەمازەیى پشتى ژبۆ کار و چالاکى یێن خوە و کڕینا چەکى باج ژ هندەک کاروانیان و بنەماڵان وەردگرتن: "ببوونە هێزەکا جڤاکیا نەرم، فەرمان دکرن ژبۆ سەخبێریا رێکان، راماڵینا جۆکان، پاقژکرنا ناڤ گوندى... ئەڤ کەپرۆکە باجێ ژ کاروانیان، زەنگینان، بازرگانان و دکانداران وەردگرن... تنێ گورگۆ ب بەر ڤێ هەوێ نەکەت بوو، چونکە گەلەک بەرى ڤان باج و باج وەرگرتنان، رۆژانە پۆڕێ سەرهەڤیرکەکێ نانێ گەرم، نانتەحینک،شەکر و چا، بۆ د هنارتنە کەپرۆکان... بپ١٢٧". تێگەهێ باج وەرگرتنێ ژ پاراستنێ هاتییە، ئەو لایەنێ لایەنەکێ دى دپارێزیت، چ جڤاک بیت یان وەڵاتیى بن یان ژى وەڵاتەکێ دى بیت، ل بەرانبەرى وێ پاراستنێ باجێ ددەت، پاشى بەرەبەرە رامانێن ڤى تێگەهى بەرفرەهتر لێ هات کو خزمەتگوزارییان و مسۆگەرکرنا پاشەرۆژێ و خۆشگوزەرانیێ ژى ب خۆڤە بگریت. لێ ئەو باجا د بزاڤێن گەنجێن کەپرۆکاندا دهاتە وەرگرتن، پتر بەر ب هاریکارى و بارەبوویێڤە دچیت داکو هەمى خەلک هزر بکەت کو یێ پشکداریێ د پرۆسەیا گوهۆرینێ یان رزگاریێدا دکەت. ئەڤ هەستا ب پشکداریکرنێ نەهۆشییەکا کۆمێ ل دەف خەلکى پەیدا دکەت کو هەر کەسەک ل گورەى شیان و شارەزایى یێن خوە دبیتە پشکەک ژ میناکێ مەزنێ رێکخستى ژبۆ شۆڕەشێ یان گوهۆرینێ. ئەڤ رێکخستنا ژ نوو سەرهەلددەت یان دێ سەرهەلدەت، ب هەموو کار و کریارێن خوەڤە (باجوەرگرتن ژى دگەلدا)، گەفەکا مەزنە ل سەر دەستەڵاتا رەهاییا شێخى و د ئەنجامدا دێ بیتە گەفەک ل سەر تەناهییا حکومەتێ، چونکو شێخە نوونەراتییا راستەقینە یا حکۆمەتێ دکەت و بەرژەوەندێن وێ دپارێزیت.

ئەڤجا حکومەتا شاهى بڕیارا تێکدان و ژناڤبرنا ڤان کەپرۆکان و هەر بزاڤەکا دى یا نەتەوەیى دا. ل دەستپێکێ کەپرۆک بوون، لەوا وەکو زەمینەخۆشکرنەک بۆ ڤێ هەوێ، شێخى بۆ گوندییان شرۆڤەکر و گۆت: "ئەڤا هە ژ کەلەخێ مە مەزنترە، فەرمانا شاهى یە ئەڤان کەپرۆکان بهەڕفینن... ئەڤە شەڕێ دگەل دەولەتێ یە مە پێ چێنابیت... بپ١٢٨". هەڵبەت شێخ و گوندى ژى دزانن کو گەفا ژ هەمیا مەزنتر ل سەر دەستەڵاتا شێخییە، لێ شێخى ژبۆ دوو مەرەمان ئەو زەمینەخۆشکرنە ل دەف گوندییان خویا کر؛ یا ئێکێ داکو بۆ گوندى یێن خوە بدەتە خویاکرن کو ئەو ژى هەر پشکەکە ژ وان و هەر کارەساتەکا ب سەرێ گوندییان بهێت، ئەو ژى دێ کەفتە بەر، ئەڤجا دا پێکڤە (ب مشێورى، نە ب فەرمان) چارەکێ بۆ ڤێ ئارێشێ ببینن بێى داکو خوین نەهێتە رێژتن و چ باب کوڕێن خوە ژ دەست نەدەن. یا دووێ دترسیا نەکو ببیتە شەڕ و گوندى د هەوارا مرۆڤێن خوە بچن و رەوش ئاڵۆز ببیت، ئەڤجا دێ هەڤسارێ راوەستاندنێ ژ دەست دەرکەڤیت. لێ پشتى ڤێ دانوستاندنا ل سەر خوە، شێخى دوو هەڵوەستەیێن بەرهەمێن سەربۆر و شارەزاییێ نیشادان: ل دەستپێکێ پێزانینەکا شەهرەزایانە یا نەڤاڵا ژ گەفلێکرنێ دهاڤێژتە بەر گوهداران کو ژ گەنجێن کەپرۆکان بێهیڤى ببن و پشتەڤانییا پۆلیسێن شاهێ عیراقێ بکەن: "ئالۆزى نە کەپرۆکن و فەرمانا وانە، حکومەتێ بڕیارا داى کو ئەو کەس و هێزێن ل پشت وان ژى دەستەسەر بکەن، دێ ب سەر بارزان دا گرن و بارزانیان ژ چەک کەن، خودێ دزانیت کا دێ چ قەومیت.. یا خودێ تو ئاڤەکێ ب ڤى ئاگرى دا بکەى و بسلمان بسلمانان نەکوژن.... ئامین یا رەبلعالەمین... بپ١٢٩". پاشى ژبۆ دلنەوایى و پشتراستبوونا گوندییان گازى مەزنێ پۆلیسان دکەت و ئاگەهدارى یێن توند ددەتێ کو نابیت کوشتن بهێتە کرن: "فەرمانا حکومەتێ یە کەپرۆک بهێنە هەڕفاندن، ل سەر سەڕێ مە، لێ ئەز رازى نابم خوین ژ تبلا کەسەکى بهێت، یان ژى کەسەک بهێتە زیندانکرن... یێ بڕەڤیت دێ هوین رێکا رەڤێ دەنێ و د دویف ڕا ناچن، یێ نە ڕەڤیت، دێ بێژنێ بڕەڤە ئەمێن هاتین... بپ١٢٩". سەرەراى بەڕەڤانییا گەنجێن کەپرۆکان ب قۆسک و بەردەقانیا، کو ئاماژەیەکە ژبۆ هەبوونا وان، داخوازى یێن وان، نەرازیبوونا وان ژ سیستەمێ هەیى، لێ کەپرۆک هاتنە بەردان و ل شەڤا پاشتر گەنج زڤڕینەڤە بامەڕنێ. ب ڤان هەردوو هەڵوەستەیێن شێخى نواندین، گەنج هاتنە پاراستن، شێخى سەرکەفتن ب دەستڤە ئینا و گوندى ب دیتنا کوڕێن خوە خوەش بوون، تنێ کەپرۆک هاتنە سۆتن. لێ سۆتنا وان ژى زەنگلەکا دى یا هۆشیاربوونێ بوو د سەرێ خەلکیدا لێددا، دەستپێکەک بوو کو مرۆڤێن تەسلیمبوویى هزرێ ژ دەرڤەى چوارچۆڤەى بکەن، دەستپێکا رێکخستنا نەرازیبوونێ بوو کو گەنج بێى مشێورییا مەزنێن خوە بکەن، دبیت جارا ئێکێ بوو بیت گوندى یێن ڤى گوندێ تەنا و باوەردار هزرێ د نەتەوەیێن دى یێن موسلماندا بکەن و ببێژنە خوە: پانێ ئەم ژى موسلمانین؟! بۆچى مە ژى دەولەت و ئاڵا نینە؟! بۆچى هەمى تشتەک بۆ وان حەلالە و بۆ مە حەرامە؟

ئەڤ هزر و خوڕکومانى یێن سەر پێ ئاڵۆز دبوون، خەلکێ هەچکوهەییێ چ ژ بابەتى نەدزانى ژى ڤەگرت بوو، ب وێ سۆتنێ داخبار بوون و دلێ وان ب دویکێلا کەپرۆکان تەنگ دبوو: "دەمێ چاڤێ پۆڕێ ب کەپرۆکان کەتى و ئاگرێ پێڤە، هەروەکو ئێکى داردنگەک ل ناڤ ملان داى... دەڤێ خۆ ڤەکر. چەند کرێتى، خەبەر و کەر هەنە ژ یەمەنێ هەیا ئەرمەنستانێ بۆ دایکێن وان ل وێ درێ کۆم کرن- هەى هەوە دایک و خۆشکێن خۆ دڕاندینۆ، کا هەوە چ ژ ڤان زارۆکانە و هوین کەپرۆکێن وان دشەوتینن.../ ...پۆلیس شیان ب ساناهى و بێ هەڤڕکیەکا کوژەک کەپرۆکان ب شەوتینن، لێ نەشیان ئەزمانان ببڕن، مەژییا بشۆن و دلان ڤاڵا کەن... بپ١٣٠". ئانکو بزاڤێن گوهۆڕینا کەپرۆکان ب سۆتنا وان ب داوى نەهاتن، بەلکو بوونە دەستپێکەک ژبۆ هندەک بزاڤێن خورتتر و زانستیتر و بەرفرەهتر. هەمى بزاڤێن گوهۆڕینێ ژى ب شلقاندنا ئاڤا جهەکێ دەست پێ دکەن و پاشى ئەو بزاڤە دبیتە رووبار و هەر کەسەک دێ ل جهەکێ جودا سەتلا خوە تێ هەلینیت.

هەکو ناڤێ رۆمانەکێ دکەڤتە سەر هەر دەقەکێ نڤیسیى، ئێکسەر هزرا مرۆڤى بەر ب ئاشۆپا نڤیسەرى و پەیامێن ئاراستەکریڤە دچیت، ئانکو پڕانییا بابەت و بۆیەران ژبۆ ئازراندن و ئاراستەکرنا هندەک پەیامان یان خویاکرنا هندەک هزر و دیتنان دروست دکەت، لێ ئەڤە نە ڕێگرە کو هندەک جاران ناڤ و بۆیەرێن راستەقینە ژى ب خۆڤە بگریت، ب تایبەتى د وان رۆمانێن سەرەدەریێ دگەل سەردەمەکێ بۆرى دکەن. لێ د شیاندا نینە ئەو بۆیەرە ب بەڵگە یێن دیرۆکى بهێنە هەژمارتن. نڤیسەرى ب خوە ژى د هایدانا دۆماهییا رۆمانێدا ئاماژە ب ڤێ چەندێ کرییە: "ئەڤە چیرۆکەکە، کتەکا کێما رویدان و کەسانێن وێ د راستینە... یێن دى کو بەهرا پترن ب تەڤلهەڤى ڤە ژ ئاشۆپا نڤیسەرینە، لەوما بۆ ژێدەرەکێ مێژوویى ب کێر ناهێت... بپ١٧٤". ئەڤ هایدانە ژبۆ بکارئینانا ناڤێ مەلە مستەفاى و شێخ غیاسەددینێ نەقشەبەندى ئینایە کو هەردوو ناڤ وەکو خوە ئیناینە دناڤ بۆیەراندا و ئاماژە ب هندەک کار و چالاکى یێن وان دایە، شێخ وەکو رابەرەکێ ئایینى دناڤ جڤاکێ بامەڕنێ و دەوروبەرێن وێدا، مەلە مستەفا ژى وەکو رێبەرەکێ شۆڕەشگێرێ نەتەوەپارێز و سەرکردێ شۆڕەشا رزگاریخوازییا کوردستانێ. هەرچەندە ئەمانەتا ڤەگێڕانا دیرۆکى پاراستییە و ئەو بۆیەرێن وى ئاماژە پێکرین وەکو ستاندنا بنگەهێ شانەدەر، پشکدارییا جاشێن سرووچى و زرارییان، دەربازبوونا مەلە مستەفاى بۆ ئیرانێ و پاشى بەزاندنا چەمێ ئاراس... هتد، هەموو بەڵگە یێن دیرۆکى یێن پشتراستکرینە. لێ مەرەما سەرەکییا ڤێ تێکهەلکێشکرنێ، دانوستاندنەکا خوەییە دگەل دیرۆکێ و ڤەڕێژێن وێ دکەت و هندەک شرۆڤەکرنێن راستەوخۆ یان نەراستەوخۆ ل سەر رەوشا بۆیەرێن وى سەردەمى، ل سەر دەستەڵاتا ئایینى و تێهزرین یان ئەرگیومێنتێن نەتەوەپارێزان دەردبڕیت و وەکو پەیام ئاراستەى خواندەڤانان دکەت. ڤى بابەتێ دیرۆکى وەکو لەشەکێ بیانى نائینتە دناڤ بۆیەراندا، بەلکو ژ زاردەڤێ قەهرەمانێن چیرۆکێ ڤەدگێڕیت: "نە بیشۆفى و نەژى گورگۆى ب چاڤێ سەرێ خۆ نەدیتبوو، لێ گۆتوى دگۆتى: مەلە مستەفا یێ ژ بارزان هاتییە بامەڕنێ. یێ دگەل شێخى روینشتى. ب درێژى یێن ل سەر رەوشا دۆزا کوردان ئاخفتین. مەلە مستەفاى داخوازا هاریکارى و پشتەڤانیێ بۆ شۆڕەشا کوردى یا ژ شێخى کرى... بپ١٣٣".

چێکرنا ڤێ هەڤدیتنێ یان ئەڤ هەڤدیتنە کۆمەکا هزر و شرۆڤەکرنا ب خوەڤە دگریت، شۆڕەشا کوردى بزاڤەکا نەتەوەپارێزیێیە، نە تەخایەتییە، ئانکو هەموو تەخێن جڤاکى ب خۆڤە دگریت و ئارمانجا سەرەکى ب دەستڤەئینانا ناسنامەیەکا فەرمى و باوەرپێکرییە بۆ هەمى مللەتێ کورد. ئەڤە ژى پێدڤى ب وێ چەندێیە کو هەموو نفشێ کورد ب لەش و جانڤە خوە پاڤێژنە دناڤدا، ئوو ئەگەر پشکدار نەبیت ژى، یێ پشتەڤان و هاریکار بیت. سەرکردێن شۆڕەشان ب ئەرکێ خوە دزانن کو داخوازا پشتەڤانێی ژ هەموو تەخ و جوینێن جڤاکێ خوە بکەن، ب نەمازەیى ژ شێخ و مەلا یێن تەکیایێن ئایینى بکەن. چونکو بنگەهێن ئایینى رۆڵەکێ پێشچاڤ د خڕڤەکرن و هاندانا خەلکیدا هەیە و فەرە رۆڵێ وان ل بەرچاڤ بهێتە وەرگرتن. خۆ ئەوێن ل بەر سیبەرا دژمنى ژى، هەر دلەکێ ڤەشارتى دگەل خەم و فیغانێن مللەتێ خوە هەیە. زێدەبارى ڤان هزر و شرۆڤەیێن نەراستەوخۆ ل سەر هەڤدیتنا شێخى و مەلە مستەفاى، هەڵوەستەیێن هەردوو لایەنان ژى کۆمەکا دیتن و شرۆڤە یێن دى ب خوەڤە دگرن. لێ ئەڤ شرۆڤەکرنە ب راستەوخۆیى، مینا دارشتنەکا دیرۆکى یان سیاسى ناهێنە پێشچاڤکرن، بەلکو هەڵوەستەیێن هەردوو لایەنان دناڤ دانوستاندنێدا خویا دبن، کورتى و پوختەیا هەردوو هەڵوەستەیان ب ڤى شێوەیێ ل خوارێیە:

هەڵوەستەیێ شێخێ: "ئەز دەروێشم، چەکێ مە تنێ رۆژى و نڤێژن، شەڕێ دەولەتان ژ ملێن مە ناهێت...ئەگەر بسلمانەتى و شەریعەت بهێنە ب جهئینان، دێ هەمى کەس ب خێر و خۆشى ژین (بپ١٣٤)... شەڕ کاڤڵکرنە، ئەم کورد لایێ لاوازین... ما تو نابینى تبلێن بیانیان یێن دناڤ ڤێ چەندێ دا هەین... بپ١٣٥".

هەڵوەستەیێ بارزانى: "شێخ ماف دهێنە ستاندن، ناهێنە دان، ئەڤە یێ دەست ب هەوا تەعریبکرنا مویسل و کەرکویکێ دکەن... تو بەحسى کیژ شەریعەتی دکەى، یێ سنییان، یان یێ شیعەیان، یان یێ مەزهەبان... ئەو شەریعەتێ تو ژێ دبێژى تەبایى، دادوەرى، ڤیانا خودێ، گوهداریا خودێ یا دناڤ پەڕێن کتێبان دا هەى (بپ١٣٤)... گۆتن وەک کریاران نینن، ئەڤێ دبێژنە مە دا مە پێ بخاپینن، مە دخەو ببەن و ئاخا مە ببەن... ئەم ژى داخوازکەرێن شەڕى و کوشتنان نینین... لێ دێ ئەو هەلێخن، خوارنا مافێن مللەتان ترسێ دئینیت (بپ١٣٥)... ب دروستى و ئاشکەرایى ئەوا هەى ئەوا تو ژێ دبێژى، لێ بەروڤاژى ئەوا تو هزر ژێ دکەى، ل پێشیێ ل بەر بوو کوردستانێ بکەنە دەولەت، لێ پشتى دیتنا گازێ دناڤ ئاخا مەدا کوردستان کرنە چوار پارچە و ب رەنگەکى لێکڤەکر کو شەڕوشیق لێ ب دویماهى نەهێن... بپ١٣٦".

ڤێ دانوستاندنێ کۆمەکا بابەتێن لاوەکى یێن هەڤبەند ب رەوشا کوردستانا وى سەردەمیڤە و هندەک پێزانینێن ل سەر پێڤاژۆیا دیرۆکا ئایینێ ئیسلامێ ژى ب خوەڤە گرتن کو ب ئاگەهدارییا نڤیسەرى هاتینە هاژۆتن. هەوێن تەعریبکرنێ ل هەردوو باژێرێن مووسل و کەرکووکێ کو ئێک ژێ بوویە بنگەهێ عەرەبکرنێ و مەسەبێ سونەیان، یا دى ژى گەنجینەیا داهاتێ عیراقێیە ژبەر گازا باباگوڕگوڕ، ئەڤ هەردوو باژێرێن پڕانییا وان کورد، هەر ژ وى سەردەمى کەفتنە بەر تەعریبکرنێ داکو چ جاران کورد داخواز نەکەن، ب کێمى ببنە دەڤەرێن کێشەدار. هەروەسا ئاماژە دان ب وان کوشتارێن ل دەستپێکا ئیسلامەتیێ رووداین وەکو کوشتنا هەرسێ خەلیفەیێن راشد(!) و کوشتنا حوسەینى و شەڕێن ل ناڤبەرا عائیشەیا دایکا باوەرداران و عەلى، ژ لایەکێڤە و ل ناڤبەرا عەلى و معاویەى ژ لایەکێ دیڤە. ئەڤە هەمى پەسەندا ئاخفتنا مەلە مستەفاى دکەن کو گوهدارییا خودێ و ئیسلامەتى تنێ ئەوە ئەوا دناڤ پەرتۆکاندا، د کەتواریدا تنێ بەرژەوەندن و هەر لایەنەک ئایینێ پیرۆز دکەتە بارگیر و حەز و خەون و بەرژەوەندێن خوە لێ بار دکەت. هزرمەندەک د ڤەگێڕانا بۆیەرێن دەستپێکا ئیسلامێدا دبێژیت: ئەوێ دهێتە کوشتن بەهەشتییە و گازى دکەت (خودێ مەزنترینە)، یێ بکوژ ژى غازییە و ژبۆ بلندکرنا ناڤێ خودێ کوشتنێ دکەت، گازى دکەت (خودێ مەزنترینە)!... خویاکرنا ڤى جۆرێ دیرۆکا ڤەشارتى، مەژێ باوەرداران ئاڵۆز دکەت و هزار پرسیاران ل دەف دروست دکەت،  ئەرێ ما چەوا دبیت صەحابى یێن گرنگێن پێغەمبەرێ خودێ ب دەستێ هەڤاڵێن خوە بهێنە کوشتن؟ باشە ما کى راستە و کى د سەرداچووییە؟! ئەرێ ما مەرەما وان ئایینێ پیرۆز بوویە یان وەرگرتنا دەستەڵاتا ئایینى؟

ئەڤ پرسیارە چقا ژ خوە ددەن و ڤەددەن هەتاکو بگەهنە دەستەڵاتا شێخى ژى، ئەرێ شێخ پارێزەرێ ئایینێ مەیە، یان حوکمدارێ مەیە؟ ل ڤێرە هزرکەر دگەهتە سەر هێلا سۆر و فەرە ژێ بڤەجنقیت، ئەگەر نە، دێ تۆشى دەردەسەرییان بیت، هەروەکو ئەو ب هزرکرنا خوە یا سادە دبێژن: دێ شێخ پێڤەدەت!... ژلایێ خوەڤە ژى، چەند د شیاندا بیت، تەکیا داکۆکیێ ل سەر ئاییردەیان دکەت و خوە ژ فەقیهى و کووراتییا تێگەهێن پرسیارچێکەر ددەتە پاش. خواندنا فەقەیان ژى ژ چوارچۆڤێ خواندنا قورئانێ، فەرموودە یێن پێغەمبەرى و شرعەتێن ژیانا رۆژانەیا خەلکى نابۆریت، خەلکى ژى هەر ئەڤە دڤێت. هەرچەندە جارنا نڤیسەر ب دزیکیڤە دهێتە دناڤ بۆیەراندا و هندەک قورنجیکێن فەلسەفەئامێز ل تەنشتا نڤێژکەرێن تەکیایێ ددەت، وەکو گۆتنا وى: "نەئاشکرا بوونا بنیاتێ بوون و مرنێ، هەبوونا لەشى و گیانى، نەزانینا رەوشا ل پاش مرنێ، رازێن ئەردى و ئاسمانى... بووینە ئەگەرا فەلسەفەیێن جودا، ئایینێن جودا، مەزهەبێن جودا و هەر ئێکى راستى ل سەر ناڤێ خۆ یا تاپۆ کرى... بپ٣٥- ٣٦". لێ مرۆڤ ب سروشتێ خوە حەز ژ سادەییێ دکەت و ژ نەدیاریێ دترسیت. ئەڤجا چەند پێزانینێن ئایینى سادەتر و پتر گرێدایى ئاییردەیان بن، دێ مرۆڤ ئارامتر و دلخۆشتر بیت. لەوا گەلەک ژ خەلکێ سادە نەوێرن خوە د دانوستاندنێن ل سەر ئایینى هەلدەن و هەر پێزانینەکا نوو یا دگەل ئاییردەیان نەگونجیت، ب گونەهبارى ل قەلەمددەن. دبیت ب سەدان ساڵان خەلکێ سادە مابیتە دناڤ مژێدا، ئەو مژا پۆڕێ و گورگۆ ژێ دەرکەفتین، لێ دەمێ بنگەهێن ئایینى و نەتەوەپارێزیێ دکەڤنە بەر ئێک نەچارە کو ساهیبوونەک بۆ بەرپا ببیت.

هەڤکویفییا بنگەهێ ئایینى و بنگەهێ شۆڕەشێ، مینا هەڤدژییا عەقلێ غەیبى و دیتنێن کەتوارکییە. لێ مە ناڤێ هەفکویفى دانا سەر چونکو مشە جاران بنگەهێ شۆڕەشێ ژبۆ خڕڤەکرنا خەلکى یان گەهشتنا ئارمانجێ، مفاى ژ نەهۆشییا کۆمێ و فەتوایێن ئایینى دبینیت. مە گۆت کو نفشێ مرۆڤى حەز ژ ئاشکەراییێ، زانینان و ب سەرهەلبوونێ دکەت. سروشت و تێگەهێ دەستەڵاتداران ژى، چ جاران حەز ژ دەستبەردارییا دەستەڵاتا خوە ناکەن. شێخ نەشێت دەست ژ مورید و دەستەڵاتا خوە یا ئایینى بەردەت، خۆ ئەگەر ژبۆ دۆزەکا هەژى و گەلەنپەرى ژى بیت، چونکو ل دەف وى مەزنترین دۆزا راست ئایینێ وییە. سەرکردایەتییا شۆڕەشێ ژى نەشێت دۆزا خوە تەسلیمى بنگەهەکێ ئایینى بکەت، خۆ ئەگەر یێ بهێز بیت ژى، چونکو دۆزا وى جودایە ژ دۆزا ئایینى، ئەو یێ سەرەدەریێ دگەل مافەکێ رەوا دکەت کو نەدوورە کۆمەکا ئایینێن ژ هەڤجودا ب خۆڤە بگریت. ئانکو دوو دیتنێن جودا و دوو هەڵوەستەیێن جودا و دوو جیهانێن جودانە، دبیت مفاى ژ هەڤ ببینن لێ دشیاندا نینە کو دناڤ ئێکدا ببهوژن، هەمى نموونەیێن ئەڤ بوهژین و تێکهەلکێشکرنە کرین، نەشیاینە کاروانێ خوە یێ پێشکەفتنێ دگەل پێشکەفتییان بدەنە رێ. لەوا ئەنجامێن دانوستاندنا بنگەهێ ئایینى و یێ شۆڕەشێ نەگەهشتنە چ رێککەفتنان. شێخ دبێژیت: "هەرچەوا بیت، ئەم دگەل هزرا وە نینین، لێ سۆز بیت نە تفەنگا هارى هەوە بهاڤێژین و نەژى د هەوە وەرکەین...لێ پشتراست بە ئەوێن خۆ بۆ هەوە د هەڵاڤێن و هەوە کش دکەنە شەڕى، دێ ژ پشتڤە دەیننە هەوە... بپ١٣٦". هەڵوەستەیەکێ ئاشکرایە دگەل پێدانا شیرەتەکێ یان ب کێمى پێشبینییەکا پێشوەختە بۆ خویاکر کو هەم سەدەمێ ژێکنەگرتنێ پێ دهێتە بەهانەکرن، هەم ژى هەڤسۆزییەکا شەرمینۆکى د دلێ کووردا بۆ دەردبڕیت. مەلە مستەفا دبێژیت: "بلا ئەڤە ژى ل بیرا تە بیت، هەیا دویماهیا دنیایێ سەرەکێ تژى ئاقل ژناڤ وان دەرناکەڤیت و ب دادوەرى دۆزێ چارە بکەت... بپ١٣٦". ئەڤە ژى هەم بەهانەکرنا داکۆکیکرنا ل سەر دۆماندنا شۆڕەشێیە و هەم بەرسڤەکا ب تویفکلە کو ئەو لایەنێ شێخ پشتا خوە پێ گەرم دکەت (شاهێ عیراقێ)، هەر هەمان بەرکێ شەترنجێیە د دەستێ هێزێن دەرەکیدا (ئینگلیز). پێشبینى یێن هەردووان راست دەرکەفتن، ئەڤجا هندەک ژ خەلکێ سادە ب کەرامەتێن شێخى هەژمارت. لێ نڤیسەر نەشیا ل سەر ڤێ پێزانینێ بێلایەن بمینیت و شیرێ وى خوە د کاڤلانى نەگرت، دبێژیت: "نە گۆتنا شێخى و نە ژى یا مەلە مستەفاى چ کەرامەت تێدا نەبوونە، ب ساناهى هەردوک ئاقلدار بوونە.. شێخى مێژوویا شۆڕەشێن کوردى باش خواند بوو، کو رۆخانا وانا ژ ناڤدا بوویە، ژ خیانەتکاریێ بوویە... مەلە مستەفاى ژى رەوشا عیراقێ یا ژ ناڤ دا و ژ دەرڤە ب کویرى خواند بوون، هەردوو لایان ب دروستى راستى دزانى، لێ پێکنەهاتن، چونکە بەرژەوەندیا وانان نە یا ل هەڤ بوو، هەر ئێک ب سەرەکى دا دچوو. یا شێخى دگەل شاهێ عیراقێ بوو و یا مەلە مستەفاى دگەل شۆڕەشێ بوو.... بپ١٣٧".

سەرنەگرتنا شۆرەشێ، مینا ڤەگێرانا کوشتارێن صەحابییان د دیرۆکا ئیسلامێدا، خەلکێ دویفکەتیێ خەونەکێ (بەهەشت) یان ئۆمێدەکێ (سەرکەفتن) تۆشى سەتمینەکا دژوار دبیت و مینا هەر کەسەکێ ترۆمادار باوەر ژ بۆیەرێ سەتمینێ ناکەت و ل بەهانەیان دگەڕیێن کو هەلچوون و فیریانا خوە پێ هاویش بکەن: "سەعیدێ ئەسمەرێ ل کولانێ گریا و کرە هەوار، ئینگلیزێن دایکا خۆ گاى ژى ل هارى وان کافران بوون، هوین نابێژنە من کانێ کوردان دایک و خویشکێن کێ ئاڤز کرینە، هەمى دوژمنێن مەنە، ژبەر گازا مەیە؟.. بلا گازا باباگوڕگوڕ هەمیێ بکەنە قوونا داپیرا خۆ و ئاگرى تێبەردەن... بپ١٥٠". د حالەتێ بهیستنا کوشتارێن ئیسلامێ ژى، ئەوێ مورید باوەر ناکەت و ئاخفتنکەرى ب گونەهکرنێ تاوانبار دکەت، پاشى دێ چیت دوو سنەتان کەت کو خودێ لێ نەگریت. جارنا ژى پشتى دویفچوون و هەڵسەنگاندن و تێهزرینەکا کوور هەڵوەستەیەک ژێ دهێتە وەرگرتن کو نەدوورە بگەهتە ئاستێ ژ دەستدانا باوەریێ ژى. د حالەتێ باوەردارییا ئایینیدا ئەگەر نەبیتە ئەنتى- ئایین، ب کێمى دێ دەست ژ ئاییردەیێن وى بەردەت. د حالەتێ شۆڕەشێدا دێ دەست ب گلەیى و گازندەیێن هەمەجۆر و رەخنە ل خوەگرتنێ (ل شۆڕەشێ) کەت: "تو نابێژییە من مللەتەکێ بێدەنگێن وى ژ خائین و جاشان پتر بن، خائین و جاش ژ شۆرەشگێران پتر بن، دێ چەوا ب سەرکەڤیت... بپ١٥١". د هەردوو حالەتێن ژێگۆتیدا مرۆڤ تەناهییا خوە ژ دەستددەت و تۆشى ئاڵۆزییەکا کۆژەکا هەر لێگەریانێ دبیت. ئوو ئەگەر ڤێ چەندێ ل سەر ئەنجامێ دانوستاندنێن شێخى و مەلە مستەفاى بچەسپینین، دێ بینین کو هەردوو لایەن (ئایین و شۆڕەش) زەرەرمەند بوون، شێخى کۆمەکا موریدێن خوە یێن بووینە نەتەوەپارێز ژ دەستدان و نەشیا دەستەڵاتا خوە یا بەرێ بپارێزیت. ئەو حکومەتا ل پشتا وى ژى نەشیا وێ رێکێ بدەتێ، چونکو دەستەڵاتا وى یا رەهایى دا کارکەتە سەر رەوشا گشتییا حکومەتێ. هەروەسا شۆڕەشا بارزان ژى (شۆڕەشا دووێ یا بارزان) سەرنەگرت ژبەر کۆمەکا سەدەمێن خوەیى و بابەتى.

کا چەوا خەلکەک هەیە ب سادەیى سەرەدەریێ دگەل ئایینى دکەت و ب شێوەیەکێ عەفەوى پێگیریێ ب ئایینى و فەتوایێن تەکیا شێخى دکەت، هەروەسا خەلکەکێ دى ژى هەیە ب هەمان سادەییێ سەرەدەریێ دگەل بزاڤێن شۆڕەشگێری و رزگاریخوازیێ دکەت، بێى کو هزرا خوە د سەدەم و ئەنجاماندا بکەت، ب شێوەیەکێ عەفەوى ب نەتەوا خوەڤە دهێتە گرێدان و وەسا خەباتێ دکەت هەروەکو یێ زەڤیا خوە یا گەنمى دپارێزیت. هەردوو جوین دبنە سۆتەمەنیێ دەستەڵاتدارێن هەڤڕک، لێ ئەوێ شەهنازى پێ دهێتە کرن و هەردەم دمینتە ل بیرا خەلکى، کەسێ شۆڕەشگێرە چونکو ئەو یێ بۆ کۆمەکا خەلکێ هەیى و ئاخەکا بەرهەست شەڕى دکەت، لێ ئاییندار بۆ هزرەکا غەیبى و خودێیەکێ ب چاڤ نەهێتە دیتن شەڕى دکەت، دبیت خودێ تەعالا ئەو شەڕە پێ خوەش نەبیت ژى (مینا چەکدارێن داعش)، کو نە ئەز و نە چ کەس باوەر دکەن، ئەوان ژبۆ بلندکرنا ناڤێ خودێ و بەڵاڤکرنا ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ ئەو چالاکى یێن هۆڤانە ئەنجامددان. هەرچەوا بیت، بزاڤێن نەتەوەپارێزیێ دێ د بەردەوام بن، بزاڤێن پێگیریکرنا خەلکى ب ئایینیڤە ژى دێ هەر د بەردەوام بن. یا ژ منڤە هەکە دەستەڵاتا ئایینى زاڵدەست بوو، هینگى خەلک دێ بەر ب بزاڤا نەتەوەییڤە چن، ئوو هەکە دەستەڵاتا نەتەوەیى گەهشتە ئارمانجێ و زاڵدەست بوو، خەلک دێ خوە ب ئایینیڤە گرێدەن و بەر ب ئاییردەیێن ئایینیڤە چن. چونکو دەستەڵات هەر دەستەڵاتە، ئاخفتنێن وێ و کریارێن وێ، خەونێن وێ و کەتوارییا وێ ژێکجودانە. مرۆڤ ژى هەر ژ ئەزەل تا ب ئەبەد هەر لێگەڕێ تەناهى و خۆشگوزەرانییا ماڵا خوەیە.