هەلبەستێن نوو
1
Think Twice
د. عارف حیتۆ
گولەکا زەر ب بەر پەرچەما تەڤە تیشۆپ[1]
دگەل بێهنێ دکەفتە گەڵتێ و چاڤزلکانێ..
شەیتانەکێ شعرێ سڵاڤ کرە وەختى و
گول ڕازاندە د قافکەکیدا
بێهنێ.. خوە د کوریا دویکێلێ وەرکر!
پەیڤ ل بەندەمانێ تەزین و ئەرێیا تە؛
دناڤ ڵاتەکا دلێ من یێ هەردەم تو ل بیر
کونبەفرەکا ژبیرکرى بوو..
فەرە جاردى هزرێ د گولێن زەردا بکەم.
*
ب ڕەخ گوهارکێ تەڤە نیشانەک دبرسقیى
باخچەڤانى خوها خوە ژ ئەنیێ داقوتا و د حەودکێدا چاند
بەخچە داجڕیان سەرایێ و سلۆگانێن تەڕ ژبەر دچوون!
مانگرتنێ ڤەکێشا بەر دەرێ سۆزێ و تەڤى دیدار...
کت کتە دکەفتن سەر ئاخێ و دئێڤتین
ل بن پى یێن دەواتچییان پەحن دبوون و دپەرچقین
شیراڤەکا چیڤانۆکى ژ وێ نیشانێ دڕژیا و ئەو نیشانە؛
ژ ڕستکا ستێرێن سبێ.. قەتیایى بوو
فەرە جاردى هزرا خوە د نیشانێدا بکەم.
*
گیا د چاڤێن تەدا دکەنیت
تەنى و قێڕێ ساڵێن بۆرى
ژ پێنگاڤێن ژ غاردانێ کەفتیى، دڕەنیت
تەنویرێن سارێن تەمەنى
نەماینە ل هیڤیا مەستیێ، یان متیێ
کو کێلیکێن خوەشیا سەربەرداى بزڤڕینیت
هەمى تشتەک بێ مەخسەد دادکەڤتە عەردى
جوانیا چاڤێن تە تێ نەبن... لێ نزانم:
چاڤێن تەنە جوانیێ ل عەردى دبارینن
یان ژى عەردە چاڤێن تە ب جوانیێ ڤەدژینن!
کەنیا گیاى ڕیکلامەکا ڤەکرى بوو
کو عەور ژ چاڤى فڕى بوو...
فەرە جاردى هزرا خوە د کەنیێدا بکەم.
*
وەغەرەکێ ل کنارێن تە سەما کر
تە ژى توخیب بۆ دوتا کر
من نەدڤێیا خوە د ڕێکا تەدا بکەمە صنگ
دا نەبیە بار ب ملێ من یێ وەغەرکەرڤە
ئەز سەنگا باران نزانم، لێ دزانم...
هەر بارەکێ دگەل خوە ببەمە جێ مەخسەدێ
دێ ل من تێکدەت فەرسەدێ
وەغەر هەردەم د مندا دژیا و ل تە دگەڕیا
لێ.. ژ من کەفت و ب دەهمەنا تە یا شۆرڤە
پێنگاڤەکا توڕکرى بوو..
فەرە جاردى هزرا خوە د وەغەرێدا بکەم.
*
من تو ل سەر بەندەرى دیتى
خەونا خەونێ ب ئەنیا تەڤە ببوو تیتى
خێڤزانکێن بەر لێڤا دەریا
نەدڤێیان دەستێ تە بخوینن،
یان سیتافکا تە ب پاپۆرێڤە کۆلاجکەن
چونکو بەندەر د دلخرابن، تم ل خەیالێ ب گومانن
ژ سەر خیزى ڤێددەنەڤە و بەرەف تاریستانێڤە دبەن
د نۆبەتەکا بیرهاتنێن تەڕ و دلخوازدا دبن تەرم
جانێ خەیالێ دناڤ گاڤێن بەندەریدا،
هەناسەیەک بەندکرى بوو..
فەرە جاردى هزرا خوە د بەندەریدا بکەم.
*
هەر ڕۆژ تو دهاتییە دەف من...
ب گولئاسمینێن عاشقڤە، بەر دبوویە من
دا ژڤانەک ژ دەرڤەى پەیڤان مە بدەت بەرئێک
... ژڤانێ مە نهۆ ل واشنتۆن نۆکەرە
ل میهرەگانا سەرساڵا نوو فرۆشیارە
تەڤى بهایێن بشافتیی ژ سەربۆرێن کەل
دفرۆشیتە دەرفەتێن ژ هاتنێ ڕشتیى
ژڤان تنازا ب ڕێکێ دکەن!
ڕێکا ڕویپێن هێشتا نە ڕویپ،
ب سەرەدەرێڤە دادلەقیێت
دەنگێ فیتکا و چەپڵەلێدانێ خەوارە
تنێ خەونەک ل بەندا تە ما بوو هشیار
لێ د کۆتانێڤە گرتیى بوو..
فەرە جاردى هزرا خوە د تەدا بکەم.
*
٢٠٢٤
[1] تیشۆپ: خوداڤەندا برووسییانە ل دەف هۆرییان.
2
خەون من ناهێلنە ب تنێ
د. عارف حیتۆ
ئەز ل هیڤیا کەسێ نینم
ب تنێ یێ چوویمە چۆلێ و
ب رێڤە دبینم دەنگێ بەرزێ بۆڵەبۆڵێ!
... سترانەکێ هەستێن من برنە باڵاڤێ
چیایەکى چریسکەک ژ گڕکانێ ڤەکر
دا رۆهنکەت رێکا گۆڵێ..
هەر خەونەکا ل گەل من هاتى
سوحبەتخۆش و دلحەبینە
قاپیتێ من بەخچەیەکێ بێ دەرۆکە
کولى ژى دگەهتە پاخلا من
ما دێ چ ژ من کەفتە ئاڤێ...
ئەگەر هاتو پێنگاڤەکێ پاشڤە پاڤێم
یان پێشڤە بهێم؟!
نێ هەر ل هیڤیا کەسێ نینم
خەون ژى هەردەم یاوەرن
چ جا من ناهێلنە ب تنێ!
*
3
پاییز.. کەڤاڵەکێ کلاسیکە
د. عارف حیتۆ
کەڤاڵێن رویس...
ب سەرەدەرا پاییزێڤە دبشکوڕن
رەنگێن کەل و وەغەرێن پل
ژ جوانیا پەیڤێ ڤەدگرن
*
هەیڤ یا دوورە..
سیناهییا وێ.. ب جێ دیدارا من ناکەڤیت
سنسلەکا هەڤسۆزیێ و گومتلەکێ خەریبیێ
من داردەستى هەستێ کرن...
پەستا وان ساڵێن دەگرى، ژ جهى دڕەڤیت
لێ پاییزا چاڤ ل دەر خوە د باى وەردکەت و
دەرێ دیدارەک دى ڤەدکەت.
*
دیدارا من.. ئەوا ساڵێن پیر ڤەشارتى و
ل سەر دلەکێ هشک نکراندى
ب کەزى یێن پاییزێڤە گولە و
بلبل دێ هێنە سەمایێ..
ئێدى نەما راز بمیننە د قۆقلان ڕا
هەمى هزرەت، دێ رویس بنە روویێ بەڕکێ.
*
هەر رازەکا د دلێ زەڤیاندا ماى هزرەت
ب تیشکێن رۆژێ دوجان دبیت و
د ماڵبچویکێ وێدا گەشەدکەتن شوبهەت
سوارێن فیراقەتێ حێنجن..
ب دانگا چیایڤە کەسیرە و گەلەک دویرە
وەرزێ چنینا مشت ئولفەت!...
*
وەرزەکێ زەر ب رازهلدانێ..
حەزێ ژ خەو رادکەت و دانپێدانێ فڕاکە دکەت
هەر چ بێژم، خوها عەشقێ.. ب ئەنیا منڤە دیارە
من چاڤێ خوە کرە د دەستێ گەمراندیێ پاییزێدا و
ژڤانەکێ نیڤ هەپارە، دێ ژ دایکبیت دوبارە!
*
پاییزە و پاییز دحیزن..
هەر ژڤانێ گیرۆکرى و هەر سۆزەکا دوتاکرى
دکەتە کولەک، ژبۆ وەغەرێن دوور و خەلەک.
*
چقەکێ رویس دگۆتە بەلگان
هەکو وە ل بەر پیا دبینم رێزکرى
باوەر بکەن...
کرمێن ئاخێ ژى ژبۆ من.. دکەنە گرى.
*
بەلگێن وەریایى و گەلگەلە
کەفتن سەمایێ ب هەلهەلە
خوە د ئاخا شهگرتى دچکلاند
ل سەر رێکا دارێن خەریب و چاڤەڕێ
ببوونە فند و بەوصەلە.
*
ئاخا نەرم.. خوە ل بەر زەراتیێ کر تەرم
وەلێ ژبەر قێژى یێن برووسییا، ڤەدجنقى و
کەڤر ژ سینگێ خوە ددانە پاش
کەوان خوە د باوەشێ وەرکر، هەبلەتراش.
*
کەوەکێ ژ خەفکێ ڤەڕستى، ب مەستى
قەبینەک بەردا ئاقارى و
ڤەجەماندن تەیروتەوالێن خر وارى
داکو ل پێشوازییا پاییزێ
گوڤەندا بیرى یێن بۆرى بشارینیت و
کانى یێن تێهنى ژبۆ بارانێ بخەملینیت.
*
کانیکەکا هێشتا ئاڤا وێ نەشێلى
ئەو چیرۆکێن ژبەر عەشقا زینێ ڤەماین
ب ئەنیا عەردیڤە رادان و کرنە کێلى
هەڵامەتى دگۆتە تریێ مایە ب مێوانڤە ژبیرکرى
ما دل دهێلى، من ب تنێ ل ڤێرە بهێلى؟
*
هەڵامەتەکێ هەلوەریاى
ما بوو ب ستوویێ قورمەکیڤە و
ژێ دخواست کو هەکو با دهێت
ب پشتا وێڤە ببیتە سەخمە و
تەقن و زێلاق وى نەشکێنیت و نەهاڤێت.
*
تەقنێ ب مەبەست
جزمە ب گلیزێ خوەڤە بەست
ئەز هێلامە ل بەندەمانا یارا چاڤکەسک
وەلێ یار یا نڤستى بوو
بەژنا هەدارێ ب منڤە شکەست.
*
ما ئەگەر یار ما نڤستى
کى دێ پەیڤان ژ گەورییا من دەرئێخیت
کى دێ شعرێن کەل بۆ پاییزێ خوینیت و
من ژ بیرا تەمەنێ بۆرى ب سەرئێخیت.
*
عەشق.. ڤایروسەکە
مێلاکێن من بۆ دبنە لیس
هەلچوونەکە.. هەستێن نەپەن پێڤە وەریس
هەکو پاییز ب ژوورکەفتى، ئەزەک بێ عەشق
ل بەر رەشەباى، ما بوومە رویس.
*
ئەى ترێنا لەزگینا دێمێ پاییزێ
دێ ب کوورەیى، مە کیڤە بەى؟
نێ من دلەکێ پیککرى ب گولەکێڤە.. یێ ژبیرکرى!
چەندین ساڵن شەڤێ یێ مشتانە کرى
زەڤى یێن ئێچە و هەر دەگرى، دگۆتە ستێران
پا دێ کەنگى سڵاڤکەى و دەرێ سیناهیێ ڤەکەى!
*
٢٠٢٣
1
نەهاتنەک ب هەیبەتترە،
ژ وێ هاتنا ل بەر چوونێ بیت!
"بۆ ڤینێ..."
د. عارف حیتۆ
من کەنیا تە دگەل خوە هەلگرت و چووم!
*
هەکو ژن ژ باڵاڤێ دزڤڕین
بێهنا خەمێ ژ بسکێن وان دهات
دەنگێ مسکێ مەستى ئێخستە دەردۆرا و
چ چاڤێن گەش من نەدیتن
ژبۆ ئاوڕێن هەلبەستا خوە بکەمە زووم
بەرەف جهێ بێرێ ڤە چووم
دێمێن پێتى ب ڕوویێ شیریڤە دچڕسین
دگەل هەر چڕێ، دبوونە کەف و غەوارە دبوون
بۆ هەتاڤێ دەلیڤەکا کێم وێنە بوو...
کو چاڤکێ خوە بێختە سەر کەزى یێن درێژێن،
ب متیێ مەحکووم
هەمى بلەز بوون بگەهنە نڤێژا ئێڤارى و
بەهرا مزگەفتێ بگەهینن- بەختەک رەوشەن
لێ پێژنا وان.. دناڤ دەفتەرکێن مەڵایدا
کائنەکا رویس و قرۆم.
... ... ...
بلا مرۆڤ چۆگانێ دەستێ صەولا بیت
نەبەس قەولا
بلا ئێخسیرێ هەولا بیت
نە ئازادێ تەنا و داردەستێ ناڤ تەولا.
*
"زێڕین تاج"(١) کچەکا چاڤ ڤەکرییە ژ "پشت سەرى"(٢)
ل ژیێ چواردێ هەڤسارەکى دکەنە حەفکێ و
دبیتە گول.. ل بەر دەرگەهێ تۆڵازەکێ "باڵا سەرى"(٣)
لێ سەنگا وێ ژ ملێن بەخچەى گرانتر بوو
ئەفرۆدیتێ(٤) پرتەک ژ جوانیا خوە دایێ
هیرا(٥) یێ خوە ژێ ددا پاش و ژێ ددەگرى
ئەسینایەک(٦) د چاڤێن وێدا دبشکوڕى
پۆرزەرێ دادا جڤاتێ و...
دیتنەکا کەل ژ بن دەرسۆکا وێ دفڕى
هەر ژ پەڕاڤێن قەزوینێ، تا بەر دەرۆکێن کەربەلا
شاگرد ب بانگ و هەلهەلا دهاتنە پێش
چرایەکێ برۆمیتى(٧) ژ ڤۆلکانا کپ ڤەکر و
ب سەرەدەرا عەقیدێڤە کرە بەڵا.
... ... ...
بلا مرۆڤ بەڵا بیت، نە موبتەلا
بلا کەڤرەک.. ژ شۆڕە شویرهێن قەلا بیت
نە پایە و پەیکێن ئیسکەلا
*
میرى رستکەک ژ گولان چێکر
گولاڤەکا ئەفسانەیى...
ژ شیرێ چووچکا و خوها دەستێ ئەجنا لێ کر
دگەل شنەبایەک ئیلوونى بۆ میهرەبانێ(٨) فڕێکر
بەلکو دلێ وێ ژبۆ تەلارا ب رەخت و تەخت
خوە بقوتیت و بەلێیەکێ بکەتە کادینا مرادا
قوتبڕ بکەت پستپست و گۆتنێن سەڕادا
لێ ترپەیێن دلێ وێ ل زەڤیا پسمامى
کانى راکرنە سەمایێ و گول باراندن
عەشق.. نە متایە ل بازاڕى بێتە فرۆتن
نە چرایە ب باگەڕەکێ بێتە سۆتن
نە ژى کەسەک بێلایەنە، ل ڤى وەڵاتى،
ژ تەڤ لایەنان بێتە دۆتن!
سەرکەشییەکە ل سەردەمێن سەخت
ب تنێ دهێت و ب تنێ دمینیت
هەر ب تنێ، ڕوکمانییا دنیایێ دکەت
میرێ منۆ.. میرێ عاشق!
ئەز تەیرەکێ ب تنێ و ڤاڕێمە ژ قەفەسکا
ب ڕوویێ ئاخێڤە گیامە و خەندەیەکا یارێ دەلال
ب هەمى ماڵێ دنێ دئینیت، سەروەتە و بەخت.
... ... ...
بلا ماڵا مە کۆڵکەک بیت، ئەڤین تێدا
نە عولیەکا بلند بیت ژ ئاسمانى پێدا
تێدا دلێ من کەوەک بیت.. د رکەهێدا
*
من ژڤانەک دگەل کچەک عەفرینى هەبوو
خەونەکا ژ دەرڤەى پەروازەى
ل هنداڤى مە خەتیرە بوو
وەلێ کچک ل بەندا غەدارەکا رۆسى.. منارە بوو
ل مەیدانا جدیدانێ و خوەلێکدانێ، بەوصەلە بوو
- ما نە ئەڤینییا وەڵاتى هێلیڤانکە و
یێ ژێ ڤەدەر خۆلیدانکە؟!
مستەکا ئاخێ ب بەر سینگێ وێڤە دگڕنژى
بازۆکەک ب بێهنا بارووتێ دبێهنژى
ژڤانێ مە ب بەر پیا کەفت و بۆ رەژى
تیکتۆکێ گۆت: ئیرادە بوو
بازرگانێ چەکى دگۆت: فەرتەنە بوو
وان دژمنێن رویدۆست دگۆت: باژێلە بوو
ماموستایێ زانینگەهەک ئەهلى دگۆت: نە هەوجە بوو
لێ وێ کچکێ ب نەرمى دگۆت: ستارە بوو
ستارە بوو ئەڤ ژڤانێ ئەندێشەیى و چ تەکتیکان
ل بیرێ نەبوو.
... ... ...
بلا مرۆڤ جانگۆریێ وەڵاتى بیت، نە پاشا بیت
بلا دەنگێ بلندێ حەقیێ بیت، نە صەدا بیت
*
ل کۆزێن من، تەڤایا کچکێن دمدمى دچنە گیاى
ژ دەمى ددۆشن، سەرهاتى یێن دەمێ بۆرى و
بۆیەرێن ژبەر شەڕیڤە ماى
ڤان سوحبەتێن ژێ باوەر، یان ژێ نەباوەر
وەختێ ڤاڵا پێ پڕ نابیت،
کاڵێ حافز ب لەپەقوتێ دهێتە شەڤبێرییا جڤینێ و
تەلیسەکێ خەونێن دۆتى، ل بەر چراى ددەتە باى
من گۆتە کەوسەرێ- کەوسەر شەوکەت(٩):
کاراکتەرێن تە یێن یاخى وەک فریزى ل دلى ڤەددەن
پرچا شعرێن خەلەک شەدکەن
سپیهێن پەیڤان ژ پستویێ مارگرێتا شەهید(١٠) ڤەدکەن
تەڤ سالۆخدانێن ئولفەتێ، یان مروەتێ
د ڕژیێنە ناڤ ئاڤا چاڤێن مەملەکەتێ و دسەردا دچیت
هەمى دیدارێن غوربەتێ، دحەلیێن و هەر دقەتیێن...
داڤێن مەحفیرکێ ل بەر دەستێ بینیلۆبێ و ئۆلیس(١١) نەهات!
هاتن بارەکە، پشت ژ بەر د چەمیێن
خانى(١٢) خزاندییە جانى...
هەکو دگەهیتن ژیانە و ل گیرۆبوونێ هیڤییانە(١٣).
... ... ...
مرۆڤ بمریتن خورتترە،
کو هەردەم ل هیڤیا مرنێ بیت
نەهاتنەک ب هەیبەتترە،
ژ وێ هاتنا ل بەر چوونێ بیت
***
دەهمەن:
(١) زێڕین تاج: فاتما یا کچا مەلا محەمەد صالحێ باراغانى- قەزوینى(١٨١٤- ١٨٥٢ ز)، ژبەر پرچا وێ یا زەر د گۆتنێ زێڕین تاج، هەروەسا ناسناڤێن (قرة العین) و (الطاهرة) ل سەر بوون. ئێکەمین ژن بوو ب سفۆرى چوویە دناڤ جڤاتێن زەڵاماندا و چوویە سەر مینبەرێ خوتبە خواندین و گەنگەشەیا پرسێن ئایینێ ئیسلامێ کرى. ئەو قوتابى و مریدا کازمێ رەشتى سەرۆکێ دەستەکا شێخییان بوو. ل ژیێ چواردە ساڵیێ شوو ب پسمامێ خوە محەمەدێ کوڕێ مەلا محەمەد تەقى کر کو پشتەڤانێ دەستەکا دژە شێخییان بوو. ژ قەزوینێ دهێتە کەربەلا کو زانستێن ئایینى ل سەر دەستێ شێخییان وەرگریت و پشتى سێزدە ساڵێن مانا وێ و هەڤژینێ وێ ل کەربەلا ڤەدگەرنەڤە قەزوینێ، لێ ژبەرکو هەڤڕکى یێن توندێن دناڤبەرا شێخى و دژە شێخییان قەزوین ژى ڤەکرتبوو، ئەڤجا هەڤژینێ دهێلیت و ل ساڵا ١٨٤٣ێ، ڤەدگەڕیتەڤە کەربەلا. هەروەسا ژ پشتەڤان و ئاڵاهەلگرێن بابییەتێ (الباب) بوو، وێ و پشتەڤانێن وێ وەسا ددیت کو ئەو ڤەژاندنا فاتیمە یا زەهرایە، ئو چونکو بابیى ئەو وەکو ئەنداما هەڤدێ وەرگرتبوو و ژنا ئێکانە بوو دناڤ بابییاندا، ب مریەما مەجدەلى دهاتە هەڤبەرکرن. لێ ل کونگرێ بدەشت، پشتى چەندین گەنگەشە ل سەر کۆمەکا بابەتێن ئایینى هاتینە کرن و وێ ب سفۆرى خوە نیشا زەڵامان داى، بەلبەلەک کەفتە دناڤ ئەندامان و وەسا هزرکرن کو ئەڤ بانگەوازییا بابییان ئایینەکێ نوویە، نە چاکسازییا ئیسلامێیە. ئەڤە ژى گەفەکا مەزن بوو ل سەر دەستەڵاتا ئیسلامى و ئیرانێ، ئەڤجا شاهى دەستەسەرکر و پشتى ژ عەقیدەیا خوە لێڤە نەبووى هاتە کوشتن. دبێژن کو د روونشتنەکا دادگەهێدا گۆتە شاهى: "هەردەمێ تە بڤێت تو دشێى من بکوژى، لێ چ جاران تو نەشێى ئازادییا ژنان بڕاوەستینى!". بابیى و بەهائى وێ ب شەهیدا عەقیدێ ل قەلەمددەن.
(٢) پشت سەرى: دەستەکەکا مەیلدارێن شێخییان بوون ل کەربەلا، ل وێ باوەرێ بوون کو ئیمامێ نەدیار دێ ب رێکا (الباب)ى دەرکەڤیت، ئەڤجا ل کەساتییا بابیى دگەڕیان هەتاکو د کەسایەتییا (عەلى محەمەد شیرازى)دا دیتین و هەمیا باوەر پێ کرین.
(٣) بالا سەرى: ئەو دەستەکا ل دژى شێخییان رادوەستیان، وان باوەرى ب (الباب)ى نەبوو کو دێ ل جهێ ئیمامێ نەدیار دەرکەڤیت.
(٤) ئەفرۆدیت (Aphrodite): د ئەفسانەیێن یۆنانییاندا خوداڤەندا ئەڤینیێ و جوانیێ و نەشوەیا گۆنێیە.
(٥) هیرا- حیرا: هەڤژین و خویشکا زیۆسییە (خوداڤەندێ هەموو خوداڤەندان)، خوداڤەندا هەڤژینى و گڕداریێیە (الغیرة).
(٦) ئەسینا: خوداڤەندا پەنوەرى و هێزێ و جەنگێیە، هەروەسا پارێزەرا باژێڕییە.
(٧) برۆمیت- برومیتیۆس: ئەوە یێ ب فەرمانا زیۆسێ سەرۆکێ خوداڤەندان مرۆڤ چێکرى و زانست و شارەزایى و پیشەکارى دایێ، پاشى ئاگر ژ هیفاستۆسێ خوداڤەندێ ئاسنگەریێ و چەکى دزى و دایە مرۆڤى داکو هەژیتر بیت ژ گیاندارێن دى.
(٨) میهرەبان: میهرەبانا بەروارى. د فولکلۆرێ کوردیدا هاتییە کو میرى حەز ژێکرییە و وێ ئەڤینییا پسمامێ خوە ل سەر تەخت و تەلارێن میرى چێتریاندییە.
(٩) کەوسەر شەوکەت: رۆماننڤیسەکا خەلکێ دهۆکێیە ل ڤى سەردەمى.
(١٠) مارگرێت: ئێکەمین ژنا پێشمەرگە بوو ل شۆڕەشا ئیلۆنێ کو دناڤ پێشمەرگەیدا خەباتکرى.
(١١) بینیلۆب: د داستانا ئۆدێسەیێدا هەڤژینا ئۆلیسییە (ئودیسیۆس)، پشتى کو ڤەگەڕا ئۆلیسى درێژ دبیت، بەگزادەیێن ئیتاکا ژێ دخوازن کو هەڤژینێ وێ نەمایە و فەرە شوو ب یەک ژ وان بکەت داکو ببیتە میرێ ئیتاکا، لێ مەرجێ وێ ئەو بوو کو هەتا چنینا مەحفیرکێ خوە تەڤاڤ دکەت، دێ بڕیارێ دەت. وێ ژى هەر رۆژ مەحفیرک دچنى و پاشى د هەڵوەشاندەڤە داکو بڕیارا وان گیرۆ بکەت، هەر ل هیڤییا ڤەگەڕا ئۆلیسى بوو. پاشى ئۆلیس ڤەدگەڕیت و دەستەڵات و هەڤژینا خوە ژى ڤەدگەڕینیت.
(١٢) خانى: هۆزانڤان و فەیلەسۆفێ کورد ئەحمەدێ خانى.
(١٣) هیڤییان: فارس الاحلام.
2
سۆزەک د تویرکیدا
عارف حیتۆ
هەما هەڕە و چ جاران ل دۆر خوە نەزڤڕە
هەر چ تشتێ ل پاش تە مایى، لەقهاڤێژە!
ئەڤە ژ مێژە...
سەرێ من ب ڤێ ل دۆر خوە زڤڕینەڤێ گێژە!
تیرێن ژ پشتڤە...
ب رەحمترن ژ تیرێن دۆستان، د سینگى ڕا بچن
ئەڤ ژیانە چەند ئاڵۆز بوو!...
پەلاتینک ژى ئێدى نەشێن تەنا ل دۆر ئاگرى بفڕن
باپیرێ من گەلەک یێ سادە و سافى بوو
هەردەم دگۆت: ڕۆژەک دێ هێت...
دێ شەڕ هەبن، شەڕان نەکەن
دێ کەر هەبن، قەت زین نەکەن
دێ سەر هەبن،
چ جاران خوە ژ گەشاتییا وان.. بێ بار نەکەن.
گولەک ژ باغێ ماڵ چنى و کرە د تویرکێ ڕیچاڵیدا
ئو خوە ل قەفا گۆپاڵى دا...
بەتەن و ڕێ کرنە پشتى و ستێرەکا ب ڕازێڤە نیشتى
هینگى چوو بوو کو ڤەگەڕیت.. لێ نەزڤڕى!
ڕازا هێتیم ما ب سۆزێڤە، د تویرکیدا!....
*
3
گولەک د کەڤاڵیدا
د. عارف حیتۆ
هەکو هەیڤێ دادایە سەر روویێ عەردى و
تەڤى ستێرێن هێژ تێن تێ ماى،
کرین رستک ژبۆ گەردەنا گولەکا زەر
چاڤێن من کەفتن جووڵانێ و
هەمى هەستێن مت و خەریب داجریانە نێڤ دیلانێ
من ل بەر نەبوو چ وەغەرێن سەرمەدى د جانیدا بکەم
لێ چاڤێن وێ،
وەک زاڵدەستێن چەرخێ بیستێ دوورپێچکرم
رووبارەک تێدا دهەڕکى و گیایەکێ ب کەسکیێ مەست
قفلا دەرێ بورجێ شکاند و ژێ دابەزیم.
من ل بەر نەبوو ئەزمانێ ل ماڵا دانعەمران، هشیارکەم و
ب هەڤۆکێن هۆزانەکا سرت و سەرپێ.. بوەرمینم
لێ... خەندەیەکێ هەمى پلانا من تێکدا
بونەوەرێن هەڵامەتیى، ب دۆر دانانە سەر پەیڤێ و
وەرگوهێزکێن رەوشا شەپرزەییا بەخچەى...
ب دیتنا کەل سەرپێچکرم.
نیگایەکا بلەز ژێ کەفتە سەر دەڤێ باى
با د پشاندا دبیتە هەڵم و دداگریت هەستا هەستین
بلبل ل سەر بسترین و دیدارەکا گریمانکیى،
کرمە نامە و دگەل تەتەرى هەڤپێچکرم.
من ل بەر نەبوو جارەکا دى، دەرێ دلێ خوە ڤەکەم و
تیپێن عاشق...
ب گولبنەفشەک هێژ بشکوژڤە ربیتەکەم
لێ حزوورا وێ یا سپى د کەڤاڵیدا
درەخشانا گولى یێن گەنمى بوو ب دێمێ تەممۆزێڤە
هەسپەکێ حێنج ژ تەوڵخانا سار دەرکەفت و راپێچکرم
عەشق بێ روخسەت دگەهتە بەر لێڤێن ژیانێ.
ئەو ژ مێژە بوو، ئەز چاڤەڕێى تۆپەکێ بووم
ب منڤە بپەقیت.. پرت پرت ببم و تنێ ب تنێ
بەس پرتێن دلخواز ژێ ڤێدەم.
لەشکەرێ هەردو ئۆردییان، کەفتن دۆخێ هەیەجانێ
رما ئیرۆس[1] درێژتر بوو، تاناتۆس[2] کەفت
شەڕ نهیا سەر زیڤەبەرێن کانیکەکا بێنڤەدانێ
سێڤەک د دەستێ مندا ما بوو!
من نەدزانى کا دێ چەوا هاڤێژم یان ل سینگێ کێ دەم!
ئو تو هاتى...
دۆتمیرا بەخچەیا و ساڵێن ئاڤز ب رۆژێن تەڕ
خەتیرا شەڤڕەشا و گاڤێن هەر هەل
دەبیرا دەنگێن کەفتى و جاددە یێن شکەستى
دەنگێ بارانێ ب بەلگێن کنڤە دچڕسى
رەنگێ ژیانێ ب هاتنا منڤە بانگ دا..
ئەز ژى هاتم...
سێڤەک د دەستێ مندا ما بوو، دلەرزى
ئەو ژ شەرمینییا سێڤێ بوو، نە هێزهێزۆکییا دەستێ من
رەزەک ل بەندا گەرمێ بوو، د خوەدا دتەزى
ئەو ژبەر مێوێن خرش بوو، نە تەزینۆکییا جەستێ من
من پێ خوە دانى رکێبێ و قەولەکێ قەوالى ئانى
ب گومبەدا حەزێڤە کر، ئو ژ سەتمینێ تۆبە کر..
لێ تەڤ سەربۆرێن مەبەستێ ڤەلەمیانە ب کەڤاڵیڤە
ئەو کەڤاڵێ گولەک ل سەر دبشکوڕیت
شاکرى[3] گۆت: گولێن کەڤاڵان بێگاڤن
بێ هەناسە، نابن ستران
بەرئاتاڤى سیسیێ دبن گەر لێدەت تاڤ
تۆشى شلى و ڤڵیێ دبن، گەر هار بیت ئاڤ
تنێ د سەرخوەشیێدا جوان... د سەرخوەشیێدا؛
دیدارێن خوەش دوبارەنە و هەپارەنە هەمى ژڤان
گۆزکەک شەرابێ ژ سەردەمێ دەورێ بەرێ
ژ بن ستێرکى هاتە دەرێ و
ل ناڤبەرا پەیڤ و سەروایێ دیدەڤان...
لێ بایەکێ هاڤینیى تۆز راکر چەپا و
تۆزا لەزگین، روویێ کەڤاڵى داپۆشى
ئێدى نەما ببینمەڤە..
ئەوێ گولا ل سەر کەڤاڵى ژین دنۆشى.
***
عارف حیتۆ
٢٠٢٤
[1] ئیرۆس: خوداڤەند و جەڤەنگێ ژیانێ
[2] تاناتۆس: خوداڤەند و جەڤەنگێ مرنێ
[3] شاکر: مەبەست پێ هونەرمەندێ کورد شاکر محەمەد ئەمین.
1
کچکەکا ئیرانى
عارف حیتۆ
ل سیمینارەکا دەربارەى (مافێن ژنان) بوو
هەکو چاڤێن من پێڤە بووینە هێزهێزۆک
جارا ئێکێ بوو ئاوڕان.. ئێخسیرکرم.
ل گردبوونەکا بەر دەرگەهێ (یوئێنێ) بوو
پێل ژ جەستێ وێ دپەشین و د گاڤەکێدا
ب فڕینێڤە دەبیرکرم.
ل کافێیەکا (پارک ڤیۆ) بوو
بشکوڕینەک د من وەرکرى و
بێهنا بەنگا نەرگیلا وێ، ب هیڤیێڤە تەخدیرکرم.
لێ هەکو چوویمە دیدارێ...
ئەو ئاوڕا ئەڤى، نەڤى ببوو
ئەو فڕینا هار، سار ببوو
ئەو هیڤییا گەش، رەش ببوو
نە شادییا ب سەرهەلبوونێ، دلخۆشکرم
نە نەخۆشییا سەتمینێ، بەهتى و مەندەهۆشکرم
شت مام راستاى، وەک بیستانێ سڕێ لێداى
وەلێ هەکو تبلێن من ژ دەستى ڤەڕستین
ب تیێ چاڤى، من لێ دنێڕى..
ئاوڕەکا ئەڤى و
فڕینەکا هار و
هیڤییەکا گەش
د چاڤێن وێدا سیمایەکێ یەزدانى بوو
ئەو کچکەکا ئیرانى بوو!
*
2
پەروازێ خەونەکا عمبارکرى
عارف حیتۆ
خەونەکێ.. برمە مێرگەکا مشتى کاڤڕ
گیا د هەمبێزا ئاخێدا دبسترى و
ئاوڕێن بایەکێ تەڕ، هەر چاڤ ل دەر
عەشق ل سەر کانیێ خاتوونە
پرچا خوە یا درێژ شەدکر
نە ئاڵایێن رەش د بلند بوون
نە چەقچەقا تزبى یێن شێخى بلبل بوون
نە چ مرۆڤێن رەنگ تویرى.. ل وێرێ قادر
هەر ل هادر.. بێرێڤانان ڤەدان چادر
ئو مانە ل بەندا شڤانى...
ژ روویێ کولیلکان دەرکەڤیت
یان ژ بانێن بلند بکەڤیت
ئەز ژى ب هەستێن خوەیێن ماندیڤە هەر ماندى
ب تیێ پەروازەیڤە مایى و نیڤ کەناندى
بێهنەکا تیژ خمخمکێن دیتنێ ئاراندن
بەرژەنگێن من.. هێشتا ب کەڤاڵیڤە ساتر
مینا صەیێ نێچیرێ ب دویف بێهنێ کەفتم
هەر چووم و چووم...
ب سەر کۆمەکا گرتیگەهێن ماقویل هەلبووم
ئاگرەکێ.. ژ پەیڤێن گۆتیى هەلکرین
دلێن دلین ب بستکاڤە بوون
قەمێن قەدیدک ب رستکاڤە بوون
هەستێن هەستیار دناڤ رۆنیدا داخ دکرن
ئاغلەویک سەرنشیڤ دبرن!
من خوە ژ خەونێ کێشا دەرێ و
ئێکسەر چوومە سەر موغبەرێ
مەنزلگەها خەمێن مالق...
دارزەیتوونان خوە ب پشتا داربەڕییا ڤەدنا و
حەز بژیا بوونە بەتەنا..
بلەز زڤڕیمە ژوورا خوە
چوومە بەهییا کتێبێن خوە
پەروازەیێ ب دیواریڤە دالەقاى
رەسمێ ئاغاى بوو دگڕنژى بۆ گیڤاراى
جانێ شعرێ بوو دتنگژى بۆ نیرۆداى!
بەرى دەست ب پتەپت و بۆڵبۆڵێ بکەم،
ل سەر سەحنێ...
فەنا ببوون، هەمى تەرتیلێن ب رێڤە ماى
تەنا ببوون، هەستێن داخداى و هشیار بووم!
***
3
صە ب رەوینێ نابیتە شێر
عارف حیتۆ
صەیەک.. یێ کەتییە ناڤ باغێ گشتى
رەوینا وى گوهێن رێباران کەلشتى
جارنا سەر کانیێ پیس دکەت
دا کەسەک وى ژبیرنەکەت و ل کۆمبوونێ
بهێتە ڤەجوین وەک بەنیشتى.
*
بلبلى گول ئینا بوون بەر سڵاڤگەهێ
دا چیرۆکا دێرین ژ دلى دەڕێژکەت و
بسترینا ئەوێ عەشقا ل خلوەتگەهێ
دانیتە سەر روویێ رووپاکێ رووگەهێ
صەى.. نەهێلا بگەهیتە لێڤا رێژگەهێ.
*
هزرەکا هێڕا هوورکرى
د گەڵالیشکا بانگدێرەکێ دلینیێدا
ب خریقێن.. دکرە گرى
ژبەرکو نەکو بمینتە برسى،
صەیێ گوڕى ل سەرێ گرى!
*
هەکو صەى خوە ژ خودانێ ئێکێ داى بەردان
خۆ سیڤاندۆکێن قەڕمۆک ژى بۆ دگریان
بەرمایکێن سەر گویفکێ قەسرێ
سیناهییەک بەردا سەر کێلبێن وەڕمتى و
خودانێن نوو، ئێکو ئێکو بۆ داجڕیان.
*
ل بەر سیبەرێ، صە پاشایە
کوریا خوە باددەت و ئەزمانێ خوە،
نیڤ گەزەکێ دکێشتە دەرێ
هەر بەندەمانێ هەستیکا و چنیکایە
پانێ دبێژن: صە ب وەفایە؟!
*
صە دڕەویت.. د ڕوویێ مرۆڤاندا دڕەویت
دەنگێ رەوینێ ب هەوایڤە، دبژکیت و
د پێڤاژۆیێن نشیڤیێدا بلند دبیت
دهێتە گوهێ وى یێ دنڕیت!
*
تەڤ ئاقلمەند و حەکیمێن گەڕەکا مە
هوڕیانە سەر جاددە یێن خەون و خەما مە
ل بەر لڤینێن صەى بوون چاڤدێر
گۆتن گەلۆ: چەندى بشۆن..
ئاسنى ب زەیت و صابوونێ نابیتە زێڕ
صە ژى ب رەوینێ نابیت شێر!
*
1
شەڕەنیخا بەقان
عارف حیتۆ
بەقەکا هێشتا سۆریلانک
ل پەڕاڤا گۆمەکا مەند شیرەتڤان بوو:
- هەکو بایێ باکۆرى دهێت..
خوە ب کەڤزێڤە بکەنە کەند
- هەکو بایێ باشۆرى دهێت..
شلقاڤێن ژبەر باى دپەشن، بکەنە کەبەند
قەڕەمى پێ گرێدەن و...
د رێیا قازاندا بکەنە بەست و بەربەند
پەڕاڤان گۆت: هندى ئەم هەى
ب ئاڤێڤە رێک و رەهەند
ئەڤجا بۆچى دێ شیرەتێن تە کەینە پەند؟!
هەکو ئەم هەى...
تو ئێخسیرا سەقایەکێ ل دویف گێولى بووى
ل بەر پێشى یێن سەربەردایى.. رویڤى بووى
ئەڤجا کەنگى بوویە خودانا ملحەمێ و
هەمى رێبار خویکێ بدەنێ؟!
بەقێ گۆت دەم دەورانە لۆ
جار هەڤگوڕێ هەتاڤێیە و جار داردەستێ ئەداڤێیە
د دلێ هەگبا هاتنێدا،
مشەخۆڕە و پەنجەمۆرا گولاڤێیە!
*
2
دادگەھ
عارف حیتۆ
من نەگۆتییە پەیڤان کو ببنە جانگێ رۆژێن من
لێ پەیڤ ب جەمبازى، ل دۆر من دزڤڕین
ئەز ئێخستمە دناڤ فەزایێ زمانیدا و
هندەک هەڤۆکێن سەربەرداى...
ل دیوانا کەربوکینا سرت قڕژین
کاغەزێن سپى، خوە نەدا بەر زەرگەهێن رەش
کەنیا حوبرى..
ب روویێ دیتنا شهێ گرتیڤە ڤەهوسیى
ل بن هەسپێن حێنج.. ئاخ تەپسیى
نە خەتابارم دادوەرۆ..
کو من پەیڤ ل ناڤ حەودکێن باغان چاندن
نە خەتابارم کو هێشتا یێ سوارم و
بەلگ ب هەمبێزا دارێڤە سەمایێ بکەن!
دار سیبەرێ ل رێکان دکەن
ئەو رێکێن رێژگەھ ل بەندێ،
زاوزێ دکەن و روو بکەنن!...
*
3
کەڤز
عارف حیتۆ
کەڤزێ هەردەم خوە ب کێلەکا رووباریڤە
ددانا وارێ کەسکاتیێ...
گیایێ زویرکا و پۆرێن عەبدالێن کێرییان
خەونێن مۆر.. ب وى وەڵاتێ کەسکڤە ددیتن
کو رۆژەکێ وەکو هەڤشى بۆ ببرسقیت...
هەیڤ یا دبینیت
هەر پێنگاڤا بکەڤیتە سەر وێ کەڤزا کەسک
دناڤ ئاڤا مەند و گەنیدا دخەندقیت.
*
1
هەوێر... هەوێر!
ئهم نه وهكو داربهڕیێینه
كو ل زڤستانێ سهقهم و ل هاڤینێ گهرم
رههێن وێ ژ ئاخێ زیز ناكهن
مهنجهنیقێن مهغۆلان و سیكارێن تابۆرێ پێنجێ
نهشیان عهشقا وێ لار بكهن
یان سهمتا وێ خوار بكهن
هندێ هزرا خوه تێدا دكهم:
نه دڕهڤیت و
نه دكهڤیت و
نه ساخلهتهك وێ ب گهنجێ ئیرۆڤه دچیت
داربهڕییه، ههڤڕكا چیا و كهڤرییه
هندی من ل بیر ل ڤێرهیه...
كوبارییا تیرۆژكێن تاڤێ پێڤهیه و جهریدهیه
وه راستی بڤێت، ژ مه زێدهیه!...
*
ل ههمبێزا چیایهكێ بلند و دوور
تڤیركهكێ.. سرت دادا سهر ملێ من و
بووینه رێبوارێن رێكهكێ
وهسا چێبوو.. عهشقێ دلێن مه گرتن و
مه سۆز دا ئێك... ژ ههڤ نهقهتیێین
ژبۆ چیایێ بارگیرێ مه، سترانا ببێین
لێ تڤیركێ ئاسمان نههێلا كو ل سهر ئاخێ،
كرمان ژ قورمێ من ڤهدهت..
هێژ چ پهڕێن فڕینێ ژ من شین نهببوون
كو گهردێن بای بكهم ڕێبهر و ڕێ بۆ ڤهكهت
رۆژ هاتن و چوون، ئهم ژێكڤه بوون
لێ گههینا مه د ههمبێزا چیایدا
ئهفسانهیهك ئهڤینێ بوو، د شاراند ئێتوین.
ههكو تڤیركێ ل ئاسمانی خوه ڤاڵا دكر
چیقنهیا وێ ل سهر ملێن من دبوونه ستێر
سهرباز ب دویف منڤه كودی و ل سڵاڤگههێ
ئێغبالا بهختی دكره بێر
ههكو ل عهردی من خوه بۆ وێ، دكر ههڵامهت
ههمی ستێر دا ژ دل گازیكهن: ههوێر ههوێر!
2
پرتێن ههستهكا چیایی- ١
منارهیا مزگهفتهكێ
سینگێ ئاسمانی دڕاند و
پێكۆلا وێ داگیركرنا ئاسمانی بوو.
*
ئاسمان ب وێ فرههییا خوه یا پانڤه
چاڤلێكهرا دهریایێیه
ئهوا مرۆڤ پێ لێ دكهن و لێ سوار دبن.
*
ئهم شهڕی دكهین..
داكو ههستان سار بكهین و
خوینێ ببینین.
*
ئهز ب ههمبێزان چوومە شهڕی
سینگێن نهرم، تبلا جهلهپكێ خاڤ كر و
پلانا من نهچوو سهری.
*
خهمێن كوركبووی ئێكو ئێكو
ل بهیارێ دل دامهزران و
ژێ زا ههبوون.
*
من ههستهك دانا بن پیێ ههستهكێ
ئوو خوه گێڵ كر ل بهر پهستهكێ
شعر ژێ بوون.
*
پهیڤ كت كته چوون سهمایێ
دناڤ شعرێدا
ههر یهك ژ خوه تهژیتر بوو.
*
پهنجهشێرێ ستێرهك خوار و
ستێرهكا دی، ما بهندهوار
ئهز د شعرهكێدا بهرزه بووم.
*
ههكو خهیالێ چهك داناین
جهلتهیهكا مهژی ل من دا و
ههر چوار لهپێن من فالنج بوون.
3
پرتێن ههستهكا چیایی- ٢
ل بهر لێڤا دهریایهكێ
حۆری یێن دهریایێ كۆم ب کۆم
ل پێشوازی یا بارانێ بوون.
*
ل دارستانێ بهرزه نابم
چونكو ههمی دار و گیا
بهوصهلهیێن عهشقا منن.
*
دارباهیڤێن گۆڕستانێ
ههردهم ڕهشپۆش و ب خهمن
نهدزانین بێنه دیلانێ.
*
پێشیهكێ خهو ژ من ڤهدڕهڤاند
نامهیهكێ ژڤانهك چاند
یا ژ منڤه سهرخۆشییه.
*
نهفهلهكا ل سهر ڕێكێ
ههموو ڕێبار ناس دكرن و
ههر ل بهر پیا دپهرچقی!
*
ههكو بهرهف عهڤرانڤه چوویم
چپكێن بارانێ ل هیڤیا من
عهشقا من بوون.
*
من گۆته چووچكهك ئێك باڵی
ئهڤه بۆچی تو هند خهمگین و دناڵی
ئهز یێ ل ڤێره..!
*
خۆدیكهكا ب دیوارێ ژوورا منڤه
ههر رۆژ تێڕا ل خوه مێزه دكهم
ته دبینم!
*
من ههمی سهلكێن خوه یێن سێڤا
ڤالا كرنە بەر دەرگەهى...
مهمك ل مهیدانێ گرێل بوون
4
كوڕكهكی گۆتبوو كچكهكێ!
كوڕكهكی گۆتبوو كچكهكێ: من تو دڤێی!
بهلگێن كهسك ستران گۆتن و ستێرێن گهش..
رۆناهی ژ تاریێ د دۆتن
زهڤیكان خوه هشیار كر و گولان خوه ب بهر زنارانڤه
خویل و خواركر
زویركان تۆز ژ خوه دادقوتا و ژبۆ جهێ ههڤبینهكێ،
باغێن هاڤینێ خوه كاركر
رووبار رادبوونه سهمایێ و پێلان تێلا عودێ سیاركر
خوه بهرلێڤێن دهریایێ ژی، خوه د ڤێ تایێدا ههڤباركر
ئهڤه ههمی ژبهر هندێ بوو...
كو ل بهر دهرێ ماڵهكا ژ ئاخێ چێكری،
كوڕكهكی گۆتبوو كچكهكێ: من تو دڤێی!
*
دێ هێسترا خوه باركهم و
دێ چیڤانۆكێن بهركوچكا
د كۆشا بیژنێن عاشقدا هێلم
دێ تفهنگێ سواركهم و
دێ ئاههنگا ژ دایكبوونا عهشقێ شێلم
دێ ژ سهر دهپێ شانۆیا ژینێ هێمه خوار
شانۆیهكا كۆمیدییا بێ مهرامه..
دا تهڤ شعرێن خوه ژبۆ ئهڤینیێ بكێلم
لێ من ل دوماهیێ زانی..
ئهو ئهكتهرێ سهركهفتیی نهئهز بووم
لێ عاشقهك داكهفتیێ نیڤ چڤێلم..!
*
ههكو بهرهف شهڕیڤه چوویم
ههرسێ رهختێن من د ڤاڵا بوون، بهس ماچ تێدا
چ پلانێن ب سهرداگرتنێ، من ڤێ نهبوون
ژ بلی وێ عهشقا د ڕێدا
ههمی چهكێ من ههی و نهی، پهیڤێن كهل بوون
د كهلواشێ ههڵبهستێدا
سهربازێن ههردوو لا شكهستن
ب تنێ ئهز.. سهركهفتی مامه د قادێدا.
*
5
پەیڤا منۆ پەیڤێ...
تیرێن ته ب بهر منڤه دهێن
جرفهك ب دلێ دامایی كهفت
ئاوڕهكا رهنگ پڵنگی...
*
ب چاڤێن منڤه مۆرفینه و
ل سهر تایتلان سهمایێ دكهت
خهندهیا ته...
*
ئۆردییا من تالانکر و
هەستا من ب بارانێ کونکر
بشکوڕینەکێ...
*
سینگێ تە گومبهدا مزگهفتێیە
پهیڤا من دیتنا ئهرخهمیدس
دیدارا كهل...
*
ههر چ خهما دنێ ههیه، ل خوه جهماندن
ههر رۆژ زێمار ڤهدلۆراندن
خهریبیێ!..
*
عهورهكێ بارانی ئهم ئێخسیركرین
بهرهف گزیرتێن دوور برین
خەونەک...
*
من د چاڤێن خوەدا هەلگرت و
د دلیدا کرە گڵۆپ
سۆزەکا ئەڤینیێ...
*
ژبۆ بێهنهكا قهبینێ دوور ژ قهفهسكێ
ههمی نفشێ خوه خست خهفكێ...
كهوهكی!
*
من باوەر نەدکر تو دێ من هێلى
ب دزیکیڤە.. زەڤیا من کێلى
خیانەت!...
*
دنیایێ ئەز بێ دین کرم
د وەغەرێن سەراباویدا دینکرم
دنیایە.. دنیا!
*
6
ئهفۆریزم: موئهیهد تهییب
ههلبژارتن: عارف حیتۆ
[5]
ئهڤ دنیا یا هۆ بهردڕیای
ما بهۆستهك و چوار دیوار
*
دلێ من مهشكا گریێیه
كوڤان یێ دكێن..
*
خوه ل چهرخا دنیایێ بگره
دهم رووباره و ئهڤ ئاخه دێ هێته بهری.
*
دیجله ئاڤه و ل ئاڤێ دگهڕیت
لهوا ههر ئاڤه گهردهنا دیجلهی دبڕیت.
*
پاتهخۆرێن ئههرهمهنی
دلێ مه سۆت، وان كر كهنی..!
*
پێلا ژ دلێ ته باركر و
جۆك ژ ته چوون..
*
برینێن وی دگرنژین و ئازارێن وی
ب كینا رهشا جهللادێ خوه دكهنین.
*
سهحرا چ ژ دهریایێ پاكتره
دهریا چ ژ سهحرایێ چاكتره
*
ستێر، كولیلكێن شهڤێنه
ل باخچهیێن ئاسمانی.
*
با- بوهارێ دهسته
پائیزێ داربهسته
*
ئهڤ چیایه زارۆكهكه
هێشتا د مرنێ ناگههیت!
*
خهمێن رۆژێنه
شهڤ تهنگ و تاری كری.
*
تێشتا من بۆ مێشا
خهونا من بۆ من.
*
د ڤی رویباریدا..
كهس ب ئهمرێ خودێ نامریت.
*
ب رۆژ دگهل منه
ب شهڤ دگهل رۆژێیه
سیبهرا من.
*
ژ شهڕێن ناڤێ وان ئاشتی.. بترسه!
ژ درهوێن بووینه راستی.. بترسه!
ژ گێلهشۆكهكا د گوهێ گای دا نڤستی
گهلهك بترسه!...
*
ههیڤ.. خهنجهرهكا زیڤی بوو
د دهستێن شهڤێدا...!
*
1
بۆ محسن قۆچان
شهكر ژ پهیڤێن ته دباریت و
د خوینێدا جهمبازییا دكهت
چهندین سهفهرێن نه د پلانا بارانێدا
ب پێنگاڤانڤه كهنین و نهدیره بوون
مه ل دانگا سپیرێزی چاندن
چهندین خهونێن شهكر پێڤه و هێشتا نویسهك
مه دكرنه د ههگبا شعرێدا و سنوورێن سۆر
پێ دبهزاندن
چاڤێن دیتنێ كهللهیهكێ شهكرێ بوون
ل بن ئهزمانێ ته حهلیا و
گهردیله یێن وێ شریناهیێ كت كته
د جۆكێن خوینێدا ئێورین
كۆمهكا ههست و رامانێن نهدهركری
ژێ ڤهپهشین
شاعرێن گهنج ب دوودلی
پهرداخێن شهربهتێ ئینان
دا ب گهورییا پهیڤێن هشك و زوها داكهن
سیمهرخهكێ دادا سهر بانی، ئهنسولین!
2
بۆ دایكا دالیایێ
تو یا ل بن گولشلێرهكا مهتینی
پیاسهیێن بهرگری دبینی و بیرییا سوحبهتێن
ل سهر قهشیلۆی دكهی..
تو یا چوویه دناڤ رامانا پهیڤهكێدا و یارییا پێ دكهی
جار دكهیه خواسته و جارنا درك و ههمی جاران
جهڤهنگێن ئولفهتێ لێ دكهی
ژ عهجهب تو خوه نابینی؟
ههما كهزی یێن پرچا پهیڤان ڤهكه و دێ خوه بینی
یا كارێ لێنانا شعرهكا دی دكهی.
ما كهنگی پهیڤ عهمری دنیاسن!
عهمر ژی هژماره و ب تیپێن پهیڤانڤه دووربینه
ستێران دكهته پهلاتینكێن دادای سهر دهستێ ته و
تاڤه ههیڤان دكهته سیتاڤكا ههستێ ته
3
تهنگهزار مارینی
تهنگهزارۆ... تهنگهزارێ مارینی
ما تو یێ دینی؟!
هۆسا دهستێ خوه ل سهر محهجهلا...
سكرێ سویكێ د نجمینی
جانهك سیحری، د ئاسنیدا ڤهدژینی
ما نا بینی...!
ل پشت ته رووبارهك، مشتی كۆژان و ئهڤینی؟
ئوو تو ژانان دفههمینی
ل پشت ئهوان بهرچاڤكێن ته، دوو چاڤێن گهش
مێزه دكهنه وهغهرهك دوور و یارهكا
وهغهركری، كو نابینی
ئهز دزانم تو ژ وهغهران حهز دكی و
رێژگههان د دلێ خوهدا د حهوینی
ئهز دزانم تو ب وێ گرنژینا خوه یا سیحری
برینێن ههودای دكهوینی
ئوو ڤایرۆسێن كورۆنایێ
ژ كچۆلهیێن دمدمی هاتین خابیری، ڤهدرهڤینی
ههردهم تو یێ ههڤڕك دگهل ئههرهمهن و شهڤستانا
خهنجهرا ته، ئهوا ناڤدایی ب گهشبینی
روو دكهته ژینا راوهستایی ب ماتهمینی
كو دێ سترانهكا دلسۆژ ژێ ههلینی
ئهڤا د چاڤێن تهدا دبینم سهیرانهكه و
من ناڤێ وێ كر خهمگینی
بێ مفایه تو دیداران ل سهر روویێ ئاڤێ بچینی
ههر ئوردی یا تو ههسپێن خوه لێ هاویش كهی
دێ من بینی
من ماچهك و سڵاڤهك و سهردانهكا كهل یا ل ته
نزا كهنگی دێ ب جهئینی؟
4
بۆ كهریم دهشتی
دل ل دیدارا دلانه دهشتی
خهم و ئاخینكێن ڤلڤل و لاڵۆته بوویی
ل سهر رێیا دهرێژكرنێ دبنه كهشتی
ما كیژان وهغهر، دێ بهر لێڤا رووبارێن دوور
كهته شعرێن ئهیۆناوی ب برینێڤه
مینا خهونێن ژ سنێلهییێ ڤهرستی و
ب جادده یێن سهرگهردانڤه عێلنجیبوویی و ڤهڕشتی
كو پهیڤهكێ ژ دل یان ژ نهدل
بدانینه سهر روحا فڕی و جهستهیێ نوو پاوانكریێ سروشتی
ما كیژان ڤهگهر دێ ههمبێزا باخچهیێن سۆر
ب پشتێڤه كهته پشتی
حهوزێن ماسییان هێژ ئازاد و سهربهرداینه
ب سینگێ ئاقاریڤه برین
ههكو ژ مالا (عهلی كهلهك) زڤڕیمهڤه، ب حهماهیلۆك و نڤشتی
من نهدزانی كا سۆراتییا ب سینگێ تهڤه
نوو سۆرگولهكا عهشقێیه یان ژی خوینه؟!
من نهدزانی كا ئهو پهنجهرا ل سینگێ ته
دهرگهههكێ چوونه ژوورا بهههشتێیه، یان برینه!
ههمی برین ب پهیڤێن شعرێ سارێژ دبن
لێ ته ئهڤ گورزێ ههلبهستان ب ملێ منڤه كرییه بار و
میناكێن شعری ل سهر ئهزمانێ من جۆبار
ما دێ كهنگی وێ ئاڤا ژ رووباری ڕشتی
ل سهر زاری ههر جویم و جویم، وهك بهنیشتی!
ئهڤا دبێژم.. تهرتیلهكا ژبیرچوویی یا خهمجڤینه
ههڵوێستهكه دووتا نهبووی، ل مهیدانێ كێلهستوینه
ههكو خهلك ژ گلكهنا دزڤرن، لهشێ وان مشت تۆز و غوبار
5
بۆ فادل عومهر
من دڤیا ب دیدارهكێ، ههمی بیرههی یێن تۆزێ گرتی
د دهرازینكا كهنینهكێدا بچینم
تهڤی خهونێن د دلدا مای
دگهل وهغهرێن ته بدۆمینم.. كورۆنایێ نههێلا!
من دڤیا ههڤۆكهكا باركری ب عهشقێ
ژ بهخچهیهكێ نووبههتی ڤهژینم و
دارسێڤهكا بهردار، پێ بههژینم.. كورۆنایێ نههێلا!
من گهلهك تشت دڤێیان ل حهزرهتا بارانێ برژینم و
ل بهر پی یێن ته ببژكینم.. كورۆنایێ ئهو ژی نههێلا!
ئهرێ ما كورۆنا خوداڤهنده یان ژی شهیتان
ما گوللهیهكا گهرمه یان ژی گیان
تو.. ئهوێ مشتی خهلات و عهمفهری
ههمی مال و مولكێ ته ههی، بهس ئهڤینه و گولپهروهری
ژ ته خهریبم و كورۆنا یا بووی ئهژدیها
تهڤ دهرگههێن ل تاق و شت
ب سینگێ رێكانڤه كرنه بت
خهریبم و خهریبیێ دگۆت.. شهرمینم كو تێرا ناكهم!
6
بۆ زانا خهلیل
من سلاڤهك كره گولاڤا شعرهكێ و
ل بن هنگلێ زانا خهلیلی رهشاند بوو
ئهو د خوهدا، شاعرهكێ ئهڤینداره
ب كۆمهكا داخێن عهشقێ برینداره
خهریبییهك ژبۆ ئاخێ و پاپۆسهكا ژ دل بۆ چرای
حهزا ئاڤێ و ئهڤینییا بای
ههر رۆژ ل ئاستانێ مهخهلن دوو- سێباره
ئهوان كچكێن مهكتهبلی یێن پرچا وان زهر
مهوكبهكێ پهیڤێن گۆتیی د رێكا ویدا ههلاند بوو
بێژهرهكێ رادیۆیێ دگۆت..
شاعرهكێ عاشق ههیه و گرنژینا وی ب رامانێڤه دۆبهیه
ب بێهۆدهیی.. دناڤ عهشقێدا یێ بهرزه بووی
ههر كهسهكێ نۆچهیهكا راست ژێ بزانیت
یان پلانا دیتنا وی بۆ خوه بدانیت
دێ بیته رهنگێ راستیێ و دهنگێ وی دێ بیت كباره
پۆلیسێن دهولهتێ هاتن ب زباره
خهونهكێ خر گههاندن ئێك
د پاخلاندا، پاوانكری بوون ههمی رێك
ههكو سپێدێ.. چاڤێن پۆلیسان حولی بووین
من د چاڤێن واندا ددیت
زانا خهلیل.. یێ بوویه قهلا و مناره.
1
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(1)
(ع)
دلبەرێ تە چەوا دلدا
من بهێلی دناڤ دلدا
ب شەمعا سوور قفلدەی و
تەڤ ژڤانێن مە ددلدا
(ش)
ئەو دلبەرا خوەدی دل بەر
نە ڤینوسە و نە نیلوڤەر
ب شەمعا سوور دل قفلدا و
ب جارەكێ دل كر دووكەر
(ع)
كرە دووكەر دل دلبەرێ
دل بۆ ئاتەش ژبەر كەسەرێ
هەر كەسەرا ئەو ژێدەر بیت
سلاڤەكە و دل چاڤەڕێ
(ش)
ل چاڤەڕێ یا سلاڤا
سیزارا ئاڤا سیلاڤا
هەر مام و مام، لێ نەهات ئەو
ل گەل بێهنا تەڤ گولاڤا
2
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(2)
(ع)
تووتى یا ژبەر خویل دبن تووتى
ئەڤ جانێ هێژ ل بەر جووتى
تە ب ئاوڕان یێ ڤەڕۆتى
عەمر بۆرى، بۆ تە زەکات
(ش)
ل پەنا من تۆ نەهاتى
یا سێڤە سۆرێن ئەخلاتى
سینە ژ قەند و نەباتى
مێهڤانا من، لێ نەهات
(ع)
ل دلى بەهى و خەم بوونە شیر
ل جەستەى پاڵە بوون بێ تەکبیر
ژبۆ هەستان نینە تەقدیر
لەو بێدەنگە و هێژ ل سبات
(ش)
ئیرۆ ل دلى بەهى و خەمە
ئاسمانێ وى مژ و تەمە
وەلى مە، ئەو ژى شەمە
هەڕفى ل من ئەو کەلات
3
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(3)
(ع)
من خەمەک راکر ئێک دانا
من سلبوون خست بەر ددانا
هەر رۆژ دمامە ل جێ ژڤانا
ژبۆ گاڤەک ڕندا ویصالێ
(ش)
ویصالە خەما درەڤینە
دوورى فیغانا دجڤینە
گەر ئەو نەهێ ل من شینە
هەر تم دل بۆ وێ دناڵێ
(ع)
ویصالا تە بۆ من مەرەق
پێ ڤەهاندن شعر و سەبەق
تێکهەلبوون ئێڤارى و شەفەق
لێ چ بکەم ژ دەردێ ئێغبالێ
(ش)
دەردێ ئێغبالێ بێ نۆژە
خەبتین ب شەڤ و رۆژە
بێ هەدارە دل دسۆژە
ئاخ ژ دەردێ تە و ویصالێ
4
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(4)
(ع)
گولەک دبەر بەرچەما تەرا دکەنى
شنەبایەکێ هوین، ماچ کر ئەنى
تیر ژ دیتنا کەل پێڤە بوون ڕەنى
رووبار دووتا کر پر و بەنداڤا
(ش)
گولا پەرچەمێ ژ من بر سەودا
نەهشکرم هەردەم ئەزێ دخەودا
خەم ل من مەخەل بوون کولا هەودا
خەندقاندم دەریا هەردوو چاڤا
(ع)
هەر چ بەنداڤا ل جانى شین بووى
هەر چ ژڤانێ ب بێدەستى ژبیر چووى
هەر چ ئێشانا ژ برینێ ڤەبووى
دیدارێ پڕ دکەت ژ سیپە و سیلاڤا
(ش)
جان ل بەندەمانێ نابت بێزار
ژڤانێ مەبوو نە ئیساڵ لێ پێرار
هەردێ مینم تا ئەبەد ئەز رێدار
باوەرم دێ هەر گەهم پەڕاڤا
5
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(5)
(ش)
غەرقبوون دناڤ عەشقێدا رزگاربوونە
بێ عەشق و ئەڤینى ژیان ژەنگاربوونە
هەر ژ ئەزەل هەتا نها عەقل و دل
هەر تم ل شەرگەها وێ بەرهنگاربوونە
(ع)
بەرهنگارى یا وێ هەوڵەکا موستەحیلە
هەر نازەکا ژێ دەرکەڤیت، مە قەبیلە
ژ ئەزەلدا و هەتا نها... چاڤەرێمە و
هەکو دهێتن، ژبۆ رێبازێ دەلیلە
(ش)
دەلیل و گروڤێن هاتنا وێ نینە
نە ل من دگەڕە و نە ئیمێلان دشینە
ما هەتا کەنگى ئەم هەر دێ چاڤەڕێ بین
چاڤ ماندى بوون و سینە ژى تەڤ بۆ خوینە
(ع)
خوینێ ژ سینگى هەڵاڤێت جووک و جۆبار
هەودانەڤە تەڤ برینێن پار و پێرار
کو قەرینا گیانێ مت د خلوێڤە
خەمێن ژ دووریێ کورکبووى کرنە هزار
6
دلبەرا دوور ژ ویصالێ
چوارینهیێن دوقۆلی ل ناڤبهرا عارف حیتۆ و شهمال ئاكرهیی
(6)
(ش)
ڤاڵا نابیت تویکێ عەشق و ڤینێ
ئەڤجا چ خەم بن تێدا یان خۆشى
ئەڤراز و نشیڤن رۆژێن ژینێ
دێ ژ پێکێن تاڵ و شرین نۆشى
(ع)
تاڵ و شرین پەرداغێ ژینێیە
ژێ د نۆشم ب دلێ پڕ برین
هەمى دەمان ئەڤ رەوشا عەشقێیە
ژێ د رژیێت ئەو برینا مشت خوین
(ش)
برین و کوڤانێن ڤى کاروانى
ب هوسانێ عەشقێ مە سەقا دکەن
هلۆن هزرێ پاک بکەین ژ زیوانى
دا نەخۆشى ل گەل وان بار بکەن
(ع)
هزرا پاکە ئەڤ دل کرییە سوولاڤ
ژێ دباریت ئنیەت و رازێن چاک
عەشقا من رەفتارەک مشتى گولاڤ
ژ گەهینێ شین دبن چق و شاک
1
پهنجهشێر
ههر ژهمهكا كیمیكێ ل بن دارهكا گهش
بهلگ پێ د كهڤنه سهمایێ و خهوندیتنێ
لێ د مندا.. دبیته بهڵا و داڤێن پرچا من هاركرن
خوه ل سهر سهرێ من ناگرن
مینا بهلگێن پاییزگرتی
تم د وهریێن و دههمبێزا ئاخا عاشقدا بوون گرتی..
ئهڤینی یا ئاخا سار و داڤێن كهفتی
ئێشانهكه ژ پهنجێن شێرپهنجێ ڤهگرتی.
2
چیایێن كال
پاپۆسێ بۆ ئاخا تهڕ و بهنگین دبهن
ههر دارهكا ژبهر سینگێ ئاخێ بچیتن
زارۆكهكا نازداركرییا هیدار بوویه
ب ڤهگهڕێ و ب ژڤانی و ب ههستێن كهل
خهریبییهكا بێ دهلنگه و
ل بهر دهرگههێ ههستا خهمگین بوویه مهخهل
گێنگهشهیهك سار و مته
ههر ژ ئادهمی ههتا ئهزهل
دا ل دیوانا محسن قۆچان
نهمینیتن ههلبهستهكا ئهیۆناوی ب دوو گوهێن بهل.
3
ڤهگهڕیان
پرچا ته بهخچهیهك بوو
ل رهخ كانیكێن كهوسهرێ
ههكو گولان خوه داردهستی تهمێ كرین
شهڤێ دادا و تهڤ تیرۆریست
بوونه ئاغا یێن موغبهرێ
تو بۆ ناهێی ئهم دههمهنێن خوه داقوتین
ژ تۆزا ب ڕێڤه و ژ ئهسهرێ
بزڤڕینهڤه دناڤ خهونادا و وان چیرۆكێن
مشت دلینی ل دهورێ بهرێ.
4
کابووس
من دخەودا نالینەک دیت، یا دەنگ بلند
ب دەهمەنا کابویسەکا ترسێنەرڤە
ژ بورجى دادکەفت بەر دەرگەهان
هەکو.. شەڤ شکەستى و بوویە ئەلند
ئەو نالینا ب قێژى یێن توند
ببوو سیمایێ، هەموو دەرێن چەمیایى و کند.
*
٢٠١٩
5
یاد
ئەڤە چهندین پاییز بۆرین..
هێشتا بێهنا ته یا فڕی
ژ باخچەیێ ماڵا مە دهێت
هێشتا گەردێن هەناسا تە
ل هنداڤ سەرێ من سترانێن چووچکانە
گرنژینا تە- ئەوا د چاڤێن مندا مۆرفین
ب تایتلێن بازاڕیڤه سەمایێ دکەت
هەر شوستەیێ د رێکا مندا
ب دیتنا تەڤە سەرگەردانە
هەستێن من یێن دۆتى و خۆپان
ب دارا ژینێڤە د وەریێن و
د شەڤستانا یادا تەدا گەش چرانە
تو.. ئەوێ نیڤەک ب ئەنیا منڤە نۆژ و
نیڤەکا دى، ب عەرشێ خودێڤە بووى تیرۆژ
ئەوێ د دلێ مندا خوین و
ب دەهمەنا گەردوونێڤە بوویە نیڤین
ئەز یێ ل بەندا سڵاڤەکێ، ژ دەف تە بهێت
د خەودا بیت ژى، هەر من دڤێت
دا کاروانێ خەمێن کورکبوویى
ئێکوئێکو ل بەیارێ دل...
6
شاعر
پێشكێشه بۆ سعدالله پهرۆش
شاعر ههردهم وهغهرێ دكهن
دگهل دیونیسیسی بهحسی خۆشیێ دكهن و
دگهل هادیسی قههوهیهكا تهحل فڕ دكهن
جار ل بهههشتێ دههواتینه و جار ل جههنهمێ نیڤ سۆتینه
جار بڕیاردهرن و جارنا ژ ههموو حسابان ڤهدهرن
شاعر وهغهران و ئهڤینیێ دكهن، ئهڤینیهكا مشت خهنده و كهن
ههڤڕكی یا هێزا شهڤێ و ڕهڤێ دكهن
دگهل بوسایدۆنی دچنهڤه و ب ئهدونیسی دزڤرنهڤه
شاعر ههمی تشتان دكهن، مرن تێ نهبیت.
پهیڤێن وان...
ل ئاسمانێ ژیانێ د فڕن و قهت نامرن.
*
2020
هایكۆ- 1
1
ئهز یێ ب تنێ ل وهرزان دگهڕم
دا خوه یێ نهیایی ببینم
!كێفهراته
2
وهرزێن گولا..
ههردهم گهشن ب هاتنا ته
!ستری وهرین
3
بهفر خالا قهدهرێیه
قهدهرهكا سپی سپی
!وهك ژیانێ
4
خهم كچهكا كورده
خوه دخهملینیت و ڤڕا دكهت
!جڤاكیبوون
5
ههردهم بهحسی دیدارا دكر
ما كا دیدار؟
!تۆپ سهرمیره
6
تبلێن گهرم
ل سهر جهلهبكێ ئاغانه
كوا رووگهها من یێ عاشق؟
7
لاپهرێن تاریێ گهلهكن
مینا كاروانێن خهلهكن
!مۆمێن من یێن ل بهر بارانێ
8
پهیڤ سهمایێ ژبۆ من دكهن
دا كوینهكی بۆ بدانم و
!غروورا خوه لێ برهشینم
هایكۆ- 2
1
دههمهنێن شهڤێ ب جنابهتن
ل هیڤی یا ئهرێ یا لێڤێن من
!ههموو ژڤان بوونه بهنده
2
هیڤی قهیرهنه، پاییزۆكا دبێن و
ب كوتهكی ژێ دزێن
!سیناهی
3
ههمی ههلما ل ئاسمانی
ههناسا منه ل بهر دهرێ میری
!ژ قههرا دووكهر بووی
4
نێرینێن ته
داخوازهكا گهرما رهڤینێیه
بهر ب هاتنێ
5
روندكێن كهل
یاریپێكرنا ههستایه
!ب چاڤێن ههل
هایكۆ- 3
1
ئاڤزه یێن هزرێ
پهیڤێن نهگۆتی ژێ رژیان و
بوونهڤه ڕێ!
2
ما دۆزهخ چییه
ژبلی ژیانا مرۆڤان
بهندهمانی
3
ئهم شهڕی دكهین..
داكو ههژار ههژارتر بن
ئوو دهولهمهند پهرلاختر بن
4
هندى هند تە مەزن دبینم
ل بەر دەهمەنا تە بچووک دبم
!وهفاداری
5
گەلەک کچکا هەلبەستێن من
ل بن بالیفکێن خوە ڤەدشارتن
لێ تەڤ هەلبەست بەس داردەستى کچکەکێ بوون
6
هندى ل غاردانێ بکەڤى..
دێ رابییەڤە
لەو تەسلیمبوون شاشى و رەڤە
7
'چونکو هەردەم،
ب ڕاڤەکرنێڤە دێ هێر بى
8
نە گرنگە.. دڕک و سترییان ل بەر من دچینن
هەر رۆژ دێ باغى ئاڤدەم و
گولان چینم
هایكۆ- 4
1
ئەو سترانا ڤەدگێرم و ڤەدگێرمەڤە
سەربۆرەکا ژینا منە
یا ئاڤز دبیت
2
هەر چیرۆکا ژینا خوە تێدا نەبینى
وەک هژمارتنا گووزانە،
ئەگەر چ ژێ نەخولقینى
3
تە بۆ من بەحسى عەشقێ کر
لێ عەشقا من نهێنییەکە و ناهێت گۆتن
یارا كهڤن
4
بابێ من.. هەمى دەرگەھ ل من ڤەکرن
من نەدزانى دەران ڤەکەم
هەتاکو ئەز ژى بوویمە باب
5
من ب ئاخێڤە خوە مت کر
ئاخێ ئاخ دا من و ناڤەکێ گەش
شههید
6
هەکو من دەرگەھ ڤەکرین
من نەدزانى چ ل پشت هەیه
!مایتێكرن
7
هەمى رێک دێ گەهنە ئاشى
لێ یا گرنگ، کا دێ کیژان ژێ بژێرى و
!چهوا دێ ژێك ڤهوژێری
8
تێهزرینێ خوە هاڤێت جانى ب هارى
ژبیرکرنێ ئەڤ هزرە بەردان ئاقارى و
!دێ ئێك ههبیت راكهت باری
هایكۆ- 5
1
من ژ خورتى یا ئاڤێ شەرمە
هەم تەعمیدە و هەم ژى گەفە
چوونا من بوو!
2
هندى ئەز هەى
درەوەکا ب تنێ من دگەل خوە یا کرى
ئەز دێ ژ ڤى وارى بارکەم و دێ وەغەرکەم!
3
هەمى خەون من دان دەست باى
کو کاروانێ ب ڕێڤە ماى
هشیار ببیت ژ خهوا گران
4
هەمى زەڤى ب بوهارێ دووجان ببوون
لێ ئەز بەلگەک پاییزى بووم
ژ بەرمایکێن عەمریڤە ماى
5
ل گوندێ مە،
بلبلەکى گولەک خاپاند
رەزڤانى بەخچە شەوتاند
6
ل کافێیەکا ڤى باژێرى
ب دەهان داخێن عەشقا سۆتى
دخولیدانکاندا د مەلصین
7
هەکو شەڤ داددەتە خانى
حەزێن بەزەک تەنا دبن
ب هاتنا ته
8
ژ نەزانى.. من خوە دا دەستێ قەدەرێ
نە من رۆناهى یا کەل دیت،
نە ژى چرایێ فەنەرێ
9
من ئنیەتێن خوە ل بەر تە بەلى کرن
لێ من وە دیت کو ئەو ئنیەت
تەڤ یێن تەنە
-
چوارینە
چوارینە- 1
تۆ بەندەکا ئەڤینیێ ژ وێ گەورى یا زەلال بەردە
حەیرانەکێ و هەستەکا کەل بپەقینە ووردە ووردە
کەسەک نینە ل بەر مەزیقێ نە هەلچیت و پێ کورک نەبیت
دەرێ دلى دێ ڤەبیت و هێنە لادان هەمى پەردە
*
بێى ئەڤینێ، ژیێ ژیانێ بچویکە
خەما پاڤێ و نهێنیا مە دەرەهیکە
بەرى رۆژا مە ئاڤا ببیت، بێژە بەلێ
ئەگەر نە، دێ روویێ مە پڕ بیت خوریکە
*
تۆ گولەک بووى، گەش ل بەر بایێ سحارێ
شنەبایەک، هوین و عەلیل ژ بوهارێ
تۆ شعرەکا نازک و خۆش و ڤەبى بووى
هێدى هێدى ژ چاڤێن من دهاتى خوارێ
چوارینە- 2
من تەڤ حەزێن ئاگر پێڤە زیندان کرن
هەمى دیتن د بن تەمێڤە وێران کرن
دا ل حزوورا تە بێگەرد بم, لێ دوورى یا تە
ب توندى و هارى، پێنگاڤێن من فالنج کرن
*
ژ دیدارا تە خەریبم... بێقام خەریب
نەخۆشەکم ژ دەردێ دوورى یا تە بێ تەبیب
من دەردێ خوە کرە گومتل ب دەرگەهیڤە
ویصالەک دەرمانێ دلە، رندا حەبیب
*
من قەرفاند و پرتکاند گوزکێ خەما
ژنوو نژاند، ئەو دلکێ ل هیڤیا تە ڤەما
دوتمیرەکا نڤستییە بەرسڤا تە...
ژ خامەى زا، شعرەک ژ ئێش و ئەلەما
چوارینە- 3
هێژ پەیڤێن من ل حەزرەتا تە شەرمینن
بەس خویسارێ و شەیدایى یا کەسک دبینن
هەکو تۆ دهێى، شنەبایێ سحارێ دزێت
پەیڤ ب گەرمى ل سەمایێ خوە د ئەڤینن
*
من چ یادێن خۆش و شەهى دگەل تە نەبوون
من چ سۆزێن ب شیرى مەهى ددەستدا نەبوون
خەمێ سەرێن مە کرنە جووت، ب داڵەهى
ل بەر دەهمەنا حەزەکا گەش چەمیا گەردوون
*
مژێ کورى یا خوە یا هێلایە د بەفرێ را
حەزا من بۆ دیتنا تە ما د تەقنێ را
هندى هاتمێ کو خوە ژ دوورى یا تە بکڕم
خەریبى ما دبەر بەرچەما دیتنێ را
چوارینە- 4
پەیڤێن خۆش تۆ دەرەهیکە ب ئاشکرایى
پەیڤ یاوەرێن عاشقانن... ب صەفایى
عەشق گیانێ بەخشندەیى و هەتاڤێیە
بەهەشتێ رویدکەت دنیایێ، ب تەوقایى
*
ئاگرێ عەشقا تە یارێ خەو ژ چاڤێن من ڤەرەڤاند
حەز و نالینێن ویصالێ روویێ رۆژێ ل من کەناند
بێى ئەڤینێ بەلگەکێ هشک و وەریمە د لەپێ باى دا
وەک پەلەکا کز و بێ تێن.. بەندکێ ژیانێ ل من قەتاند
*
د ئاگرێ عەشقا تەدا.. مەعشوقەکێ بەندەوارم
ترپێن دلى بلەز لێددەن، شەیدایەکێ بێ قەرارم
چ رۆژەکا نە چ رۆژە.. هەکو دلێ کەل مت دبیت
ل بەندا دیتنا یارا دوور دل، هەر تم و تم تەنگەزارم
چوارینە- 5
تۆ ئەو گولا خوناڤگرتى، ل سحاران شەهى و جوان
تۆ ئەو ئاخا د خوینا مندا بوویە هیڤى و گەرمى و ژیان
تۆ.. بەختێ من، ئەوێ تە خوە ژ من ڤەدزى و بوویە مشەخت
ل وەڵاتێن غەریبیێ و تە ئەز هێلایم پیرێ ب گوچان
*
وێ فالکەرا پیر و فەقیر ب دوودلى دگۆت
وەسا دیارە تۆ دگەل یارێ نابییە جووت
هندى من ل بیر، ئەز یێ ب تنێ ڕێ د شەقینم
حەزا من یا ئاگر پێڤە، ژیێ من دخۆت
*
ئەرێ بۆ کێ خەمێن کورکبوویى، ددەیە باى
خەم تنگژى و ل بەندەرێ ئالفێ باى
قەندا لێڤان.. دێ گونەهان خەوینیت و
ب دیتنا تە، شاشى یێن من دێ دەى بەرباى
چوارینە- 6
چاڤێ من یێ ل پێشوازیێ، کەفت سەمایێ
پێنگاڤێن من دئازریێن و هەدار نایێ
ل بەندەمانا دیتنا تە، وەک صوفییان
ئەگەر بهێى، دێ بۆ تە رویکەم دنیایێ
*
ئەو خانما وەک قەقنەسى، ل سەر هەستێن من دادایى
ل ناڤبەرا ئەرێنیێ و نەرێنیێ، هەر دوو تایى
د رێکا مندا رازایى و د دلێ مندا خەزایى
گەر نەهێى ژى، ل شەڤستانا ژیانا من هەر چرایى
*
تۆ نە ب تنێ ژنەک جوانى کو ژبەر تە بکەڤمە گومانێ
لێ تۆ هەمى ژنێن جوانى کو پێ ب دۆمینم ژیانێ
تۆ رەوشەنا رێکا تارى و خەربەندێ خەشمێن یادگارى
دێ بۆ تە ڤەکەم دەرگەهى و پێ کەنینم خر جیهانێ
چوارینە- 7
ئەز ئەوم یێ جوانى یا تە ل سەر بەرپەرێ ژینێ خواندى
ژبۆ دەرگەهێ هەبوونا تە، من ئۆمێدا مانێ چاندى
دێ کا وەرە گونەهەکا ساڤا بکەین، داکو ببینى
چەوا گونەھ ل حزوورا تە، دبیتە پەپووکەک چغاندى
*
تۆ عاشقى.. وەکو هەسپێ کەحێل بشهە
ئەڤ دوودلییە، هەڵوێستەکێ شاش و کوهە
یان بەرەف دیدارێ وەرە، یان ژى هەرە
ل بەر هەتاڤێ.. ئەوا ژ تە ڤەدبیت بەس خوهە
*
دەمێ ب توندى، من ب باوەشێڤە گڤاشتى
ئەو قەمیسێ هینگى ل بەر من، ما نە شووشتى
دا هەناسە و ئەو گولاڤا پێڤە نووشتى
هەر بمینیت و دێ بۆ خوە کەمە نڤشتى
چوارینە- 8
خوەزى ماچەک، من ژ لێڤێن تە تام کربا
یان هەستەک تە، ب ئیختیارى پاوان کر با
یان ژى عەشق ژ دەف مەلاى رەوان کر با
هینگى بلا مال و مولکێ من تە بر با
*
کانى یێن خەما ب رێکا تەڤە، خەم رەڤینن
بلبلێن مەست پرێن عەشقێ ب باى د نەخشینن
ما تا کەنگى هەستێن من یێن ئەیۆناوى
دێ کەلن و دێ ل بەندا دیتنا تە مینن
*
حەزا ژینێ د چاڤێن تەدا و عەشق ژ کاڤلانى هاتە دەر
ئەڤجا چەوا ژێ نا چنین روو کەنینێ و بەرهەمێن تەر
ئەڤ ئەکسیرا نەمریێیە د رێکا تەدا سەمایێ دکەت
گەر پاش بێخى و خوە لێ نەدەى، دێ پەشیمان بى هەروهەر
چوارینە- 9
دلەکێ ژار.. د سینگێ مندا دنالیت و زیندانییە
شەرمێ ژ ئاخێ و ئاڤێ دکەت، ب نەژادیڤە قوربانییە
چەند من دڤیا ئەڤى دلێ خوە بشکێنم یان نەهیکەم
لێ وێ عەشقا دوورپێچکرى.. د رێکا مندا پاوانییە
*
تۆ گولەکا جوانترى.. ژ نیسانۆکا
تۆ شعرەکا شەهیترى.. ژ شەکرۆکا
تۆز دێ دادەت روویێ گولان، وەلێ ئەمما
ئەز و تۆ دێ ب دویف ئێکڤە بین وەک بەکرۆکا
*
گەر تە بڕیم و هشککرن تەڤ چقێن من
ژ پەشێمانى بوویە عەودال، ل سەر گۆڕێ من
نۆچەیەکى ژ سەرتوخیبى بینە و بێژە
ئەڤە یار هات.. گیان دێ هێتە لەشێ من
ئهفۆریزم
ئهفۆریزم-1
ڤیان شەڕەنیخا هەستێیە
ددەستێ مندا بوویە ژیان
*
پەنجەرەیێن دوور وەک عەشقێنە
تەڤ هەستێن من، بۆ دئازریێن
*
هێسانترین دەر ژبۆ ڤەکرنێ
پەیڤا نەرم و ئەڤیندارە
*
ژیان کوتەلا ئاشێیە
ل سەر دۆرا من بوویە لەیلان
*
هندەک هەڤال وەک مارانن
بێدەنگ و ب ترس، نە هەڤالن
*
ئەز و شعر دوو عاشقین
ژهەڤدوور و تێکهەلکێشایى
*
هەردەم.. د فەروارا تەدا بێدەنگم
هەم رەتکرن و هەم رازیبوون
ئهفۆریزم-2
ئۆل.. ئەفیۆنە دخوینا مندا
جار تەناکەرە و جار بێهۆشکەر
*
ئەڤ ژیانە دارستانە
تنێ مێرگا مشت ڕەنگە گول
دبیتە پەنا و پێکڤەژیان
*
ئەز ب تنێمە ل مەیدانێ
سوار هاتن و گەرم بوو قادا جدیدانێ
*
دەنگێ من یێ ژ من کەفتى و دناڤ باخچەیدا بەرزە بوو
دیوار ب گوهن...
*
کەسێ بێ پشت
وەک زەڤیەکا رویت رویسە ل بەر بارانێ
*
داکو هەردەم د نەمر بین، مە تۆڤێ خوە چاند ل عەردى
عەرد هەمى ببۆ ئەڤین
*
ئەز خەونێن خوە ژبیر ناکەم
هەم ڕێباز و هەم ڕێنیشان، داکەفتنێ دکەنە ڕابوون
ئهفۆریزم-3
ژ بچووکاتى من حەزەکا دێرین هەبوو
کو جیهانێ بکەمە تەپە و ل بەر پێنا من مرید بیت
لێ حەزا من.. دکۆگایا تەمەنیڤە مشتانە بوو
*
بابێ من خر جیهان ڤێ بوو
لێ هەکو ئەز ژنوو بوویمە باب
ئەو جیهانە تنێ ئەز بووم
*
ئەڤە ئەز و سیبەرا خوە ب هەڤڕا هاتین
سیبەرا من نەوەک منە، دێ زەڤى یێن تەڕ شەوتینیت
*
هەر سوارەکێ نە سەتمیت
دەمێ دکەڤیت، نزانیت کانێ دێ چەوا رابیتەڤە
*
من خوە ناسکر.. هەموو گناوەر رێز ب رێز
ل بەر دەرێ من نۆبا دگرن
*
من پرسیارا خوە دانا بەردەست قەدەرێ
لێ قەدەرێ پرسیارەکا دن ژ پرسێ ئینا دەرێ
*
دایکا من پەڕندەک ئاسمانییە
خوداڤەندا وجوودێیە و هەردەم ژبۆ من قوربانییە
ئهفۆریزم- 4
نەگرنگە کا دێ چەوا من ئاخێڤى
گرنگ ئەوە ...
کا چەوا دێ پەیڤێن سەربەرداى بشێڤى
*
ئەز ل تە دگەڕام دا خوە ببینم
ئەز ل خوە دگەڕیام دا تە ببینم
د لێگەریانێدا هاوسەنگم
*
قەهرەمانان خر چیرۆکێن خوە گۆتن و ئەز ژێ ڤەدەر
ما دێ چەوا ڤێ شەڤستانێ قەبوولکەم
*
ئەز کەسەکێ پێگیرم و هەموو گومانێن خەلکێ دى
ب کێفەراتا خوەڤە مۆر دکەم
*
ئەڤ بڕیارێن بلەز و سەرپێ
وەک تفەنگێن داوەتیانن ل شەهیانێ
*
ل بەر دەرگەهێ مالا مەزن
وژدانێ خوە خەساندى دیت
هەموو مالێن مە دبچووکن!
ئهفۆریزم- 5
جارەک ب تنێ تە خاپاندم
هەمى ژیێ خوە تە کرە بەندەمانى و ل مێرگا خوە نەحەواندم
*
هزار گۆتن.. من کرنە قوربانى کریارەکێ
دا تێ بگەهم، ئەڤێ رەوشێ و تدارەکێ
*
ئەز بووم خودان تەخت و تیجان
لێ کەس نەبوو پاپۆسێ ببەت
ژبۆ وێ حەزا ب سوبە دووجان
*
ئەز دزانم تۆ ژ من حەز دکى
ل دیدارا تە دبمە مرید و ل حزوورا من، تۆ دپرتکى
*
ئەز نە هاتبوومە ژڤانى
چل سالێن دى، دێ خەمان جویم ژ پەشێمانى
*
من و هەوران نۆبانێیە، جار ئەز دبارم، جار ئەو دبارن
مە هەردووان ژبەر دەردێ ڤیانێیە
*
لەشکەرەکێ گولان داگیرکرم
لێ من تنێ سترى ددیتن
ئهفۆریزم- 6
ئەز دارەکا نەقریایى
ل بەر هوڕەباى.. سەمایێ دکەم
*
ئەز ب تنێمە و خودێ ژى هەردەم ب تنێیە
ئەز و خودێ هەڤدەرد و هەردەم خەمبارین
*
پەلاتینکا رۆناهیخواز
ب رۆناهیێ دهێتە سۆهتن
*
پشتى شەڕى... میوزیک من دکەتە مرۆڤ!
*
ئەز نە ئەوم یێ تۆ دبینى
کۆمەک هەستێن ئازراندى، ددلێ ژاردا حێبەتینە
*
ئەوێ هاڤى، هەکو دکەڤیتە سەر سفرێ
هەمى تشتى دخۆت ب خاڤى
*
هەر شاشى یا د رێکا مندا، من یا کرى
ما دێ گازندا ژ کێ کەم؟!
*
هەردەم دبێژین خوزى یێن بەرێ
چونکو بەرێ بێگونەھ بوو
ئهفۆریزم- 7
مادەم تۆ دێ ئەڤیندار بى
فەرە فێر بى، ل ناڤ گولستانێ بژى
*
سرێ گەهێن من خاڤکرن
ل بەندا بوهارێ چاڤەڕێ
*
هەکو ئەز دار
زویرێن بەرانبەر سۆتى بوون
*
من تۆ دڤێى ب گوندیکانى
ڤیانەکا راست و سادە
*
تارستانێ دادا چەما و
دارمێو ل هەڤ بوونە ڕەشە
*
پێکێ مەیێ ددەستێ مندا ئاڵایەکە
خەییامى یێ بلند کرى
*
هەمى سەربۆرێ بدە باى
کو چەند پەندێن تێرکەر نەبوون ژ دەف بەیدەباى
ئهفۆریزم- 8
هەکو جەنگێ دەرگەھ قوتاین
چ سواران دەر ڤەنەکر.. هەمى دخەو بوون
*
کو نێرگزەک عەرەبیێ نزانیتن ب موخەییەر
سەرێ وێ کەفت بەر بڕینێ
دا ل بن ئاڵایێ (الله اکبر)ێ ببیتە موسەییەر
*
ل ئەڤى ژیێ کانوونى بوویى
بوهار کەنینێ پڕ ناکەن
*
دەمێ تە گۆتى حەز ژ تە دکەم
ئەڤینیێ کوینێ خوە ژ وارى بار کربوو
*
چ برینێن من ساخ نەبوون
چونکو هێشتا یێ ل هیڤیا تە چاڤەڕێمە
*
ئەز بەردەوام دگەل تە ب هەڤڕکم
دا تە بینم سەر رێیا راسا
یان ژى باوەرکەم تۆ یێ راست
ئهفۆریزم- 9
ئەوێ ژ مرنێ نەترسیت
هێژ ژیانێ روو نەدایێ کو بۆ بکەنیت
*
ب شەڤ و رۆژ ل تە دگەریام
هەتا شیایم خوە ببینم
*
گەر نەشیا بم تە بگوهۆڕم
ئەز دێ رێیا خوە گوهۆڕم
*
من تۆ د رووباریدا دیتى
لێ نزانم کانێ رووبار چەند یێ کوورە
*
هەمى رازێن من ل سەر ماسێ بەلینە
وەدیارە کو هەڤاڵێن.. ئێڤەلینە
*
ئەز بەحسى عەشقا خوە ناکەم
لێ خەلک دێمێ تە دپەیڤێن مندا دبینیت
*
نەبە هەڤسارێ رۆژگارێ
لێ سوار بە ل دویف رۆژگارێ